Wierook: geurige maar zeer giftige lucht

Bij het branden van wierook kunnen chemische stoffen vrijkomen zoals benzeen, formaldehyde en naftaleen. Steeds meer mensen branden wierook om onaangename luchtjes in huis te camoufleren of omdat de geur van hun favoriete wierook ze helpt te ontspannen. Wat men echter vaak niet weet is dat de wierookdampen een mengsel van giftige chemische stoffen bevatten.

Wierook bevat diverse giftige stoffen, waaronder gasvormige verontreinigingen, zoals koolmonoxide (CO), stikstofoxiden (NOx), zwaveloxiden (SOx), vluchtige organische stoffen (VOC), PAK’s (Polycyclische aromatische koolwaterstoffen) en giftige metalen. Bij het branden ervan kunnen chemische stoffen vrijkomen.

Wierook is een mengsel van gedroogde kruiden, hars en houtpoeder, dat om een wierookstokje van bamboe of hout is aangebracht. Er zijn ook wierookkegeltjes te koop. Sommige wierookstokjes worden gedipt in een essentiële olie, die voor extra geur zorgt.

De houtpoeders in wierook, zoals zaagsel en dennennaalden, worden aan wierook toegevoegd vanwege hun brandbaarheid, omdat de kruiden meestal niet uit zichzelf branden. Soms wordt de wierook aangevuld met stoffen die de snelheid van het branden regelen. Salpeterzuur versnelt de verbranding, terwijl talk de verbranding juist kan vertragen.

Geurstoffen

Er is weinig bekend over de risico’s als gevolg van de blootstelling aan geurstoffen. Aan tal van consumentenproducten worden geurstoffen toegevoegd, variërend van wasmiddelen tot speelgoed. Geurstokjes en geurspray’s zijn nogal populair geworden, maar kunnen voor een langdurige en hoge blootstelling aan chemische stoffen zorgen.

Geurstoffen komen ook vrij tijdens het branden van wierook en zorgen zo voor een aangename geur. Er zijn geurstoffen waar je allergisch voor kunt zijn bij contact met de huid. Dit kan al gebeuren als je huid door de damp van de wierook wordt aangeraakt.

Het is ook mogelijk dat een allergie kan optreden wanneer je deze geurstoffen inademt, maar hier is nog weinig over bekend. Het is nog niet duidelijk bij welke geurstoffen en bij welke hoeveelheden dit kan optreden. Het inademen van geurstoffen kan ook leiden tot irritatie van de ogen en luchtwegen. Wanneer je dit merkt, is het verstandig om geen wierook meer te branden.

Onbekende ingrediënten

De chemische samenstelling van wierook is complex. Producenten van wierrookproducten zijn niet verplicht om de ingrediënten op de verpakking te zetten. Het is dus niet bekend welke kruiden, kleurstoffen en geurstoffen er precies in wierook zitten.
Soms staan er beweringen op de verpakking, zoals “100% natuurlijk”. Producenten mogen deze term vrij gebruiken, maar die zegt helemaal niets over of het product schadelijk is.

Wierook kan zowel synthetische als natuurlijke grondstoffen bevatten, die beide zeer schadelijk kunnen zijn. Een voorbeeld van zo’n schadelijke stof is D-limoneen. Dit is een bestanddeel van synthetische citroen- en dennengeur en wordt vaak gebruikt als geurstof in wierook. Maar het kan reageren met de ozon in de lucht en zo vrij zwevende deeltjes vormen die schadelijk zijn gebleken voor hart en longen.

Welke schadelijke stoffen komen vrij bij het branden van wierook?

Bij het verbranden van elke soort organisch materiaal, en dus ook van wierook, komen altijd schadelijke stoffen vrij. Wanneer de wierook smeult, vindt er namelijk onvolledige verbranding plaats. De volgende schadelijk stoffen kunnen dan vrijkomen:

Vluchtige organische stoffen (VOS), waaronder formaldehyde. De concentratie formaldehyde in de ruimte tijdens en na het branden van wierook kan irriterend zijn voor de ogen en longen. Twee andere VOS, benzeen en tolidine, kunnen bij langdurig en veelvuldig branden van wierook het risico op kanker verhogen. Ook kun je door VOS last krijgen van duizeligheid, hoofdpijn en vermoeidheid.

Koolmonoxide. Dit is een reukloos gas dat ontstaat door onvolledige verbranding. Door koolmonoxide kan bloed minder goed zuurstof opnemen uit de longen. Het kan zich uiten in hoofdpijn, vermoeidheid en duizeligheid.

Zware metalen en polycyclische aromatische koolwaterstoffen (PAK’s). Dit zijn schadelijke stoffen die kankerverwekkend zijn.

Fijnstof. Ook uit wierook waarin geen synthetische producten, oplosmiddelen of kleurstoffen zitten, komt bij verbranding fijnstof vrij. Dit kan leiden tot hoofdpijn, duizeligheid, misselijkheid en irritatie van ogen en longen. Fijnstof kan ook een rol spelen bij het ontstaan en verergeren van longziekten, hart- en vaatziekten en mogelijk ook hersenziekten.

Zijn roken en wierook branden even schadelijk?

De hoeveelheid schadelijke stoffen die iemand door het gebruik van wierook binnenkrijgt is van verschillende factoren afhankelijk, onder andere van wat er wordt verbrand.
Er is nog geen betrouwbaar onderzoek gedaan naar hoe ongezond wierook is in vergelijking met bijvoorbeeld binnenshuis roken of kaarsen aansteken.

Er is in ieder geval wel een verschil tussen sigaretten roken en wierook branden. Bij het roken van een sigaret wordt direct aan de mond gerookt, terwijl wierook zich verdunt in de lucht van de ruimte waar ze wordt gebrand. Wierook branden valt daardoor wellicht meer te vergelijken met meeroken.

Wierook tast mondbacteriën aan

Het inademen van de damp die afkomstig is van wierook kan onverwachte effecten hebben. Zo ontdekten onderzoekers bij een studie met 303 deelnemers [1], dat het branden van wierook de bacteriesamenstelling in de mond negatief kan beïnvloeden. Dit treedt zelfs al op wanneer men minder dan 1 keer per week wierook brandt.
De mondmicrobiota zou dus mogelijk kunnen dienen als een vroege biomarker van wierookgerelateerde toxiciteiten.

Wat zegt de wet?

Wierook moet voldoen aan de Europese richtlijn Algemene productveiligheid (2001/95/EG). Daardoor zijn producenten en importeurs verplicht om ervoor te zorgen dat producten bij normaal gebruik veilig zijn voor consumenten. Daarnaast moet wierook voldoen aan de Warenwet. De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) houdt toezicht op de naleving van de wettelijke eisen door producenten en importeurs.

In de NEN-normen(= afkorting voor Nederlandse Norm) EN 16738 en EN 16739 staat beschreven hoe de uitstoot van een aantal stoffen die vrijkomen bij het branden van wierook gemeten en uitgerekend kan worden. Als de mate van uitstoot van de stoffen door het branden van wierook aan de NEN-normen voldoet, blijft de luchtconcentratie van bepaalde stoffen die vrijkomen bij het branden van wierook onder de maximaal geadviseerde concentraties. Producenten van wierook zijn echter niet verplicht om aan deze norm te voldoen. Er zijn ook geen specifieke keurmerken of certificeringen speciaal voor wierook.

Gezondheidsclaims

Wat ook niet in wetgeving is vastgelegd is dat producenten van wierook geen gezondheidsclaims mogen doen. Daardoor kunnen ze ongehinderd op hun product vermelden dat het bijvoorbeeld ontstekingsremmend of immuunverhogend werkt. Ze hoeven ook niet aan te tonen dat het branden van wierook niet schadelijk is voor de luchtkwaliteit in huis. Dit is wel heel opmerkelijk, omdat aangetoond is dat door het branden van wierook vaak zeer schadelijke stoffen vrijkomen die tot allerlei gezondheidsklachten kunnen leiden.
Om de consument goed te informeren zou een duidelijke vermelding van de risico’s op etiketten van wierookproducten op zijn plaats zijn.

Blootstelling beperken

Zo kun je blootstelling aan schadelijke stoffen bij het branden van wierook beperken:

• Ventileer de ruimte tijdens of na het branden van wierook goed om de concentratie schadelijke stoffen die door de verbranding vrij zijn gekomen te verlagen;
• Steek bij voorkeur niet vaker dan één keer per dag een wierookstokje aan;
• Adem de rook niet direct in;
• Let er op dat je niet tegelijkertijd met wierook kaarsen brandt of de open haard aansteekt. Daarmee verhoog je namelijk de totale blootstelling aan schadelijke stoffen, die veroorzaakt worden door de verbranding.

Marijke Verstege

I am text block. Click edit button to change this text. Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Ut elit tellus, luctus nec ullamcorper mattis, pulvinar dapibus leo.

Update mei 2024

Blootstelling aan fijnstof leidt tot mentale problemen
Luchtverontreiniging omvat giftige gassen en deeltjes.
Het begrijpen van het potentiële effect van luchtverontreiniging op de geestelijke gezondheid wordt steeds belangrijker, gezien de menselijke en maatschappelijke kosten van een slechte geestelijke gezondheid, de mondiale verschuiving naar het leven in de stad en de door uitstoot veroorzaakte klimaatverandering.

Luchtverontreiniging kan via talrijke routes een negatieve invloed hebben op de geestelijke gezondheid, onder meer door de bloed-hersenbarrière aan te tasten, neuro-ontsteking en oxidatieve stress te bevorderen, en door rechtstreeks de hersenen binnen te dringen en het weefsel daarin te beschadigen.

In een longitudinaal geboortecohortonderzoek met 9065 deelnemers tussen de 13 en 24 jaar, van wie gegevens over de geestelijke gezondheid bekend waren, werd een hogere blootstelling aan fijnstof (PM 2,5) tijdens de zwangerschap en de kindertijd geassocieerd met meer psychotische ervaringen en blootstelling tijdens de zwangerschap met hogere depressiecijfers.
De gemiddelde blootstelling aan fijnstof op 12-jarige leeftijd lag boven de drempelwaarden van de Wereld Gezondheids Organisatie (WHO).

Blootstelling aan fijnstof tijdens de vroege levensjaren zou schadelijk kunnen zijn voor de geestelijke gezondheid, gezien de uitgebreide hersenontwikkeling en epigenetische processen die plaatsvinden in de baarmoeder en tijdens de kindertijd. Blootstelling aan luchtvervuiling zou ook kunnen leiden tot beperkte groei van de foetus en vroeggeboorte, die beide risicofactoren zijn voor psychopathologie.

Bron
Air and Noise Pollution Exposure in Early Life and Mental Health From Adolescence to Young Adulthood; Joanne B. Newbury, Jon Heron, James B. Kirkbride et al; JAMA Netw Open. 2024;7(5):e2412169; doi.org/10.1001/jamanetworkopen.2024.12169; https://jamanetwork.com/journals/jamanetworkopen/fullarticle/2819070

Zie ook ons archief:
https://www.natuurdietisten.nl/houtstook-veroorzaakt-gezondheidsklachten/