Skip to content
Kenniscentrum - sinds 2005 - met ruim 2000 artikelen over gezondheid!BEKIJK ALLE ONDERWERPEN

Magnesiumtekort onder de loep

Een te lage inname van magnesium met de voeding komt geregeld voor. Onvoldoende inname van magnesium met de voeding leidt tot gezondheidsklachten en vergroot de kans op een reeks chronische ziekten. Bij een verlaagde magnesiumstatus is het allereerst belangrijk het eetpatroon te verbeteren en meer magnesiumrijke voedingsmiddelen te eten.

Bij welke klachten kan men denken aan een magnesiumtekort?

Symptomen van een mogelijk magnesiumtekort zijn: geïrriteerdheid, gespannen spieren, spierkramp, spierzwakte, fibromyalgie, maagpijn, misselijkheid, (chronische) vermoeidheid, toegenomen stressgevoeligheid, duizeligheid, tremoren, (spannings)hoofdpijn, hartritmestoornissen, gebrek aan concentratie, nervositeit, rusteloze benen syndroom (RLS), trombose, premenstrueel syndroom, bronchospasmen en bronchiale reactiviteit, bloeddrukverhoging, ontstekingsreacties, ischemie (onvoldoende doorbloeding) als gevolg van vaatvernauwing [1-17]. Magnesiumtekort onder de loep

Ook verstoort magnesiumtekort de werking van het PTH, wat weer kan leiden tot hypocalciëmie en soms tot hypokaliëmie. Het parathyreoïdhormoon of PTH is een hormoon dat bestaat uit 84 aminozuren en wordt geproduceerd door de bijschildklieren. Voor zowel de productie als afgifte van PTH is aanwezigheid van voldoende magnesium nodig. Bij een tekort aan PTH met vervolgens een hypocalciëmie, zijn de klachten die hierbij horen: spierkrampen, buikkrampen en tintelende vingers.

Daarnaast worden vaak magnesiumtekorten gezien bij depressie, angst en paniekaanvallen, slapeloosheid, slecht geheugen, oorsuizen, tinnitus, gebrekkige omzetting vitamine D in actieve vorm (1.25 vorm), dislipidemie (hoog totaalcholesterol en LDL-cholesterol, laag HDL-cholesterol), astma/COPD.

In humane studies zijn significante verbanden gevonden tussen de magnesiuminname met voeding en biomarkers van systemische ontsteking waaronder hs-CRP, IL-6 en TNF-α [18-20]. Magnesiumtekort bevordert stress door activering van de HHB-as (hypothalamus- hypofyse-bijnier-as), wat onder meer angst en depressie kan geven[21].

Meer dan 300 enzymatische reacties

Magnesium is betrokken bij meer dan 300 enzymatische reacties in het lichaam. Magnesium is belangrijk voor de stofwisseling van eiwitten, koolhydraten en vetten, de zenuwgeleiding, spiercontractie, cholesterolstofwisseling, temperatuurregulatie, detoxificatie en gezonde botten en tanden.

Onvoldoende inname van magnesium met de voeding leidt tot gezondheidsklachten en vergroot de kans op een reeks chronische ziekten waaronder osteoporose, diabetes type 2 en hart- en vaatziekten. Goede voedingsbronnen van magnesium zijn volkorengranen, (groene) bladgroenten, noten, zaden, peulvruchten, spirulina. Door veranderingen in voedselproductie en eetgewoonten krijgen veel mensen minder magnesium met de voeding binnen dan wenselijk is.

De dagelijks aanbevolen hoeveelheid magnesium in Nederland bedraagt 300 mg, maar de werkelijke magnesiumbehoefte kan sterk variëren, afhankelijk van factoren als leeftijd, geslacht, zwangerschap, beroep, sport, voedingsgewoonten, leefwijze en medicijnen. In ongunstige omstandigheden kan de behoefte aan magnesium oplopen tot 600-700 mg per dag.

Als veilige bovengrens wordt tussen de 300 en 400 milligram elementair magnesium per dag aangehouden. Bij acuut gebruik 400 mg en bij chronisch gebruik 300 mg. Voor kinderen van 1 tot 3 jaar geldt een grens van 65 mg, van 4 tot 8 jaar van 110 mg, van ouder dan 8 jaar 350 mg. Voor bepaalde toepassingen kan het echter noodzakelijk zijn om hoger te doseren, mits dit onder deskundige leiding gebeurt.

Verschillende factoren kunnen een magnesiumtekort veroorzakencoffee_Tessa Gottschal

Er zijn verschillende factoren die kunnen leiden tot een magnesiumtekort waaronder:

  • Een verhoogde magnesiumuitscheiding via de nieren: mogelijke oorzaken zijn veroudering, langdurige stress, metabool syndroom, diabetes type 2, hyperthyroïdie, gebruik van bepaalde medicijnen zoals diuretica.
  • Geraffineerde voedingsmiddelen, hoge inname calcium, koffie, frisdrank, zout, suiker.
  • Verhoogde magnesiumbehoefte: door onder meer zwangerschap, lactatie, zware lichamelijke inspanning, topsport, diverse ziekten.
  • Verminderde intestinale absorptie of malabsorptie van magnesium: mogelijke oorzaken zijn langdurige diarree, braken, hoge alcoholconsumptie, ziekte van Crohn, coeliakie, regionale enteritis, afwijkend darmmicrobioom.
  • Verwijdering van een deel van de dunne darm (met name ileum), darmontsteking na bestraling, verminderde maagzuurproductie, hoge inname van calcium of kalium, veel verzadigde vetten in de voeding, veroudering, vitamine D-tekort.
  • Blootstelling aan zware metalen (aluminium, kwik, lood, cadmium).

Vaststellen magnesiumtekort

Een magnesiumtekort komt veel voor, ook bij mensen met een ogenschijnlijk gezonde leefstijl, en wordt helaas vaak over het hoofd gezien. Dit komt door het ontbreken van typische kenmerkende verschijnselen, die alleen bij één bepaalde ziekte worden waargenomen. Verschijnselen waaraan een magnesiumtekort direct kan worden herkend. Maar ook omdat een bloedserumwaarde een magnesiumtekort niet goed in kaart kan brengen.

Bloedonderzoek
Bloedonderzoek (extracellulair magnesiumgehalte, magnesiumgehalte in rode bloedcellen) is niet ideaal om een beeld te krijgen van de magnesiumstatus in het hele lichaam (botten, spieren, overige weefsels). Er is 70% magnesium in ionvorm of gekoppeld aan oxalaat, fosfaat of citraat, 20% aan eiwitten gebonden en slechts 1 % van het magnesium bevindt zich in het bloed.

De bloedserummagnesiumspiegel wordt normaliter binnen nauwe grenzen gehouden. De intestinale magnesiumabsorptie stijgt bij verlaging van de serummagnesiumspiegel en magnesiumuitscheiding via de nieren stijgt bij verhoging van de serummagnesiumspiegel. Traag verloopt de uitwisseling van magnesium tussen bloed en weefsels.

Een magnesiumtekort gaat lang niet altijd gepaard met een verlaagd magnesiumgehalte in het bloed. Magnesium kan uit botten of andere weefsels zijn vrijgemaakt om het bloedgehalte te normaliseren. Steeds vaker is er sprake van een hypomagnesiëmie bij een normale magnesiumstatus.
Een verlaagde serummagnesiumspiegel(<0,75 mmol/l) betekent meestal dat er (op termijn) sprake is van magnesiumtekort en dat aanvulling van magnesium nodig is.
Metingen van magnesium in serum, rode bloedcellen en urine zijn bruikbaar. Het magnesiumgehalte in rode bloedcellen is een betere indicator voor de magnesiumstatus dan het serummagnesiumgehalte.

Intraveneuze belastingtest
De gouden standaard voor de totale magnesiumstatusbepaling is de magnesium intraveneuze belastingtest. Bij deze intraveneuze belastingtest wordt 30 mmol elementair magnesium langzaam, gedurende 8 tot 12 uur, intraveneus toegediend. Vervolgens wordt de magnesiumuitscheiding gemeten in 24-uurs urine.

Bij een (latent) magnesiumtekort is magnesiumuitscheiding via de nieren significant verminderd. Bij een goede magnesiumstatus scheidt men ten minste 90% van het magnesium weer uit in de 24-uurs urine. Bij een magnesiumtekort wordt minder dan 75% van het magnesium binnen 24 uur uitgescheiden [22-26].

Beïnvloeding magnesiumabsorptie

Diverse factoren in de voeding kunnen de absorptie (voornamelijk in het duodenum) beïnvloeden. Vezelrijke voeding zoals groene groenten en noten en zaden (speciaal amandelen) zijn een rijke bron. Magnesiuminname vanuit de voeding blijkt vaak te laag te zijn. Ongebonden (tweewaardig geladen) magnesium gaat gemakkelijk een verbinding aan met fytaat (uit granen), oxalaat (uit o.a. rabarber), fosfaten en methylaminen, waardoor het niet meer geabsorbeerd kan worden. Met name de hoge geraffineerde graanconsumptie kan zo een goede magnesiumstatus in de weg staan.

Wie de voeding wil aanvullen met een magnesiumsupplement, heeft een ruime keus uit magnesiumverbindingen. De magnesium in deze verbindingen is hetzelfde, alleen de stof waaraan magnesium is gebonden, verschilt. Organisch gebonden magnesium zoals magnesiumcitraat, magnesiummalaat, magnesiumaspartaat, magnesiumgluconaat, magnesium-l-threonaat, magnesiumpidolaat, magnesiumpicolinaat, magnesiumlactaat, magnesiumascorbaat en magnesiumaspartaat wordt beter opgenomen dan anorganische magnesiumvormen zoals magnesiumchloride, magnesiumhydroxide en magnesiumsulfaat. Magnesiumsulfaat heeft bijvoorbeeld een biologische beschikbaarheid van slechts 4%.

De best opneembare vormen zijn magnesiumchelaten zoals magnesiumtauraat en magnesiumbisglycinaat. Vooral de anorganische vormen zoals magnesiumcarbonaat, magnesiumchloride, magnesiumoxide en magnesiumsulfaat veroorzaken maagdarmklachten. Magnesium in de vorm van aminozuurchelaten, waaronder magnesiumbisglycinaat, wordt uitstekend opgenomen en geeft veel minder kans op bijwerkingen zoals diarree [27]. Dermaal (via de huid) is ook een optie om snel extra magnesium binnen te krijgen via magnesium “olie”(spray magnesiumchloride) of met magnesiumsulfaat(Epsomzout) via een (voeten)bad. Sommige pillen/capsules bevatten echter naast diverse vulmiddelen ook meerdere soorten magnesium. Naast een goed opneembaar magnesium zit er dan ook het goedkopere en veel minder effectieve magnesiumoxide in. Lees daarom altijd goed de kleine lettertjes op het etiket.

Magnesiumtekort onder de loep

Interacties

Langdurig gebruik van bijvoorbeeld diuretica of maagzuurremmers (protonpompremmers) kan leiden tot een magnesiumtekort. Kalium-sparende diuretica kunnen de magnesiumuitscheiding verlagen. Pas in dat geval op met magnesiumsuppletie. Verschillende medicijnen kunnen de magnesiumstatus verlagen waaronder laxeermiddelen, antihistaminica, antibiotica (aminoglycosides, gentamycine, amfotericine, carbenicilline), thiazidediuretica, lisdiuretica, bèta-2 agonisten, digoxine, ACE-remmers, cisplatine, carboplatine, cyclosporine, pentamidine, foscarnet, tacrolimus, corticosteroïden, immunosuppressiva, thioridazide, en cetuximab. Een hoge zinkinname remt de magnesiumabsorptie. Vitamine B6 is een belangrijke synergist van magnesium [28-45].

Magnesium kan de opname en/of werkzaamheid van medicijnen zoals: antibiotica (tetracyclines, fluorochinolonen), bifosfonaten, chloorpromazine, digoxine en schildklierhormoon, verlagen. Neem daarom een magnesiumsupplement minimaal twee uur voor of na medicijnen in. Magnesium kan ook de werking van spierverslappers versterken en de behoefte aan orale antidiabetica verlagen door verbetering van de glycemische controle.

Magnesiumoverschot

Een magnesiumoverdosis is zeldzaam omdat de nieren meestal hard hun best doen om zich te ontdoen van een teveel aan magnesium. Een magnesiumoverschot kan ontstaan na gebruik van supplementen waarin magnesium aanwezig is, magnesiumzouten of mineraalwater met veel magnesium.

Andere risicofactoren zijn:Magnesiumtekort onder de loep

  • nierinsufficiëntie of nierfalen
  • slecht werkende schildklier
  • overactieve bijschildklier (hyperparathyreoïdie);
  • verzuring van het bloed (te lage pH) bij diabetes
  • ziekte van Addison

Symptomen bij teveel magnesium

Klachten of bijwerkingen van magnesium kunnen ontstaan door het gedurende langere tijd innemen van te hoge dosis magnesium. Er kunnen bijwerkingen optreden wanneer je nieren niet goed functioneren. Mensen met chronische nierproblemen en een verzwakte nierfunctie kunnen beter geen magnesiumsupplementen nemen, omdat hun nieren het magnesium niet goed kunnen afvoeren.

Symptomen van een magnesium overdosering zijn onder meer:Magnesiumtekort onder de loep

  • misselijkheid en overgeven
  • diarree
  • onregelmatige hartslag
  • lage bloeddruk
  • ademhalingsproblemen
  • moeheid
  • spierzwakte
  • urineretentie

Magnesiumtekort onder de loep7 tips voor extra magnesium voedingsbronnen

  1. Groene (blad)groenten
  2. Banaan, abrikozen, pruimen
  3. Avocado
  4. Noten en zaden
  5. Vis: zalm, makreel, heilbot
  6. Peulvruchten
  7. Volle ongeraffineerde granen; boekweit, haver, quinoa

Magnesiumcheck

Hoe meer JA antwoorden, hoe meer magnesiumverbruik en dus kans op een magnesiumtekort.

  1. Drink je meer dan 7 alcoholische dranken per week?
  2. Drink je veel koffie, thee of andere cafeïne houdende dranken?
  3. Drink je veel koolzuurhoudende dranken?
  4. Gebruik je weinig groene (blad)groenten?
  5. Gebruik je weinig magnesiumrijke voeding (groenten, fruit, noten, zaden, peulvruchten)?
  6. Gebruik je suiker of andere zoete voedingsmiddelen?
  7. Eet je veel granen, pasta, brood?
  8. Neem je veel zuivelproducten?
  9. Gebruik je veel vet?
  10. Heb je veel stress in je leven?
  11. Heb je recentelijk een narcose/ operatie gehad?Magnesiumtekort onder de loep
  12. Gebruik je regelmatig maagzuurremmers?
  13. Gebruik je medicatie zoals beschreven in bovenstaand artikel?
  14. Neem je (extra) calcium in zonder magnesium?
  15. Neem je te weinig vitamine D3 in?
  16. Neem je veel zink in?
  17. Neem je te weinig vitamine B 6 rijke voeding (noten, zaden) in (synergie met magnesium)?
  18. Neem je hormoonsuppletie?
  19. Ben je blootgesteld aan zware metalen?
  20. Heb je langdurig last van brijachtige of dunne ontlasting?
  21. Doe je veel aan sport?
  22. Heb je een zwaar fysiek beroep?
  23. Slaap je regelmatig slecht?
  24. Heb je diverse keren antibiotica gehad?
  25. Heb je een darmziekte en/of heb je en darmafwijking?
  26. Werk je in lawaaierige omgeving of ga je regelmatig naar feesten met harde muziek?

Magnesiumtekort onder de loepMagnesiumtesten

Voor een accuratere bepaling van de magnesiumstatus dient het magnesiumgehalte in de rode bloedcellen en de urine te worden bepaald.

 

Magnesium urinetest

Bij nierproblemen of een afwijkende nierfunctie kan de meting van Magnesium uit urine onbetrouwbaar worden, dan is het beter Magnesium Intracellulair uit bloed te meten.

Magnesium Intracellulair RBC test

Referenties

[1] Forrest H et al. Dietary magnesium deficiency induces heart rhythm changes, impairs glucose tolerance, and decreases serum cholesterol in post menopausal women. J Am Coll Nutr. 2007;26:121–32.
[2] Belin RJ, He K. Magnesium physiology and pathogenic mechanisms that contribute to the development of the metabolic syndrome. Magnes Res. 2007;20:107-29.
[3] Ford ES et al. Intake of dietary magnesium and the prevalence of the metabolic syndrome among U.S. adults. Obesity (Silver Spring). 2007;15(5):1139–46.
[4] Larsson SC et al. Magnesium intake and risk of type 2 diabetes: a meta-analysis. J Intern Med. 2007;262(2):208-14.
[5] Gontijo-Amaral C et al. Oral magnesium supplementation in asthmatic children: a double-blind randomized placebocontrolled trial. Eur J Clin Nutr. 2007;61:54-60.
[6] Del Gobbo LC et al. Circulating and dietary magnesium and risk of cardiovascular disease: a systematic review and metaanalysis of prospective studies. Am J Clin Nutr 2013;98:160-73.
[7] Rylander R. Magnesium in pregnancy blood pressure and pre-eclampsia, a review. Pregnancy Hypertens. 2014;4(2):146- 149.
[8] Sun-Edelstein C et al. A. Role of magnesium in the pathogenesis and treatment of migraine. Expert Rev Neurother. 2009;9:369-79.
[9] Schürks M et al. Update on the prophylaxis of migraine. Cur Treat Options Neurol 2008;10:20–9.
[10] Kupetsky-Rincon EA et al. Magnesium: novel applications in cardiovascular disease – a review of the literature. Ann Nutr Metab 2012;61:102-110.
[11] Mazur A et al. Magnesium and the inflammatory response: potential physiopathological implications. Arch Biochem Biophys. 2007;458(1):48–56.
[12] Song Y et al. Dietary magnesium intake in relation to plasma insulin levels and risk of type 2 diabetes in women. Diabetes Care. 2004;27(1):59–65.
[13] Kumar V. Robbins basic pathology , 7th ed updated. Philadelphia: Elsevier Science, 2005.
Endemann DH et al. Endothelial dysfunction. J Am Soc Nephrol. 2004;15(8):1983–92.
[14] Song Y et al. Magnesium intake, C-reactive protein, and the prevalence of metabolic syndrome in middle-aged and older U.S. women. Diabetes Care. 2005;28(6):1438–44.
[15] Fung TT et al. The association between magnesium intake and fasting insulin concentration in healthy middle-aged women. J Am Coll Nutr. 2003;22(6):533–8.
[16] Guerrero-Romero F et al. Oral magnesium supplementation improves insulin sensitivity in non-diabetic subjects with insulin resistance. A double-blind placebo-controlled randomized trial. Diabetes Metab. 2004;30(3):253–8
[17] Zittermann A. Magnesium deficit – overlooked cause of low vitamin D status? BMC Medicine 2013;11:229.
[18] Watson RR et al. Magnesium in human health and disease. Humana Press, 2013. ISBN 9781627030434.
[19] Song Y et al. Magnesium intake, C-reactive protein, and the prevalence of metabolic syndrome in middle-aged and older U.S. women. Diabetes Care. 2005;28(6):1438–44.
[20] King DE, Mainous AG 3rd, Geesey ME, Woolson RF. Dietary magnesium and C-reactive protein levels. J Am Coll Nutr 2005;24:166-71.
[21] Sartori SB et al. Magnesium deficiency induces anxiety and HPA axis dysregulation: modulation by therapeutic drug treatment. Neuropharmacology. 2012;62(1):304-12.
[22]Franz KB. A functional biomarker is needed for diagnosing magnesium deficiency. J Am Coll Nutr. 2004;23:738S–41.
[23] Witkowski M et al. Methods of assessment of magnesium status in humans: a systematic review. Magnes Res. 2011;24(4):163-80.
[24] Tolerable upper intake levels for vitamins and minerals. Scientific Committee on Food, Scientific Panel on Dietetic Products, Nutrition and Allergies. European Food Safety Authority 2006;107-116. ISBN 9291990140.
[25] Arnaud MJ. Update on the assessment of magnesium status. J Nutr. 2008;99 Suppl 3:S24–36.
[26] Gullestad L et al. The magnesium loading test: reference value in healthy subjects. Scand J Clin Lab Invest. 1994;54:23–31.
[27] Firoz M, Graber M. Bioavailability of US commercial magnesium preparations. Magnes Res 2001;14:257-62.
[28] Spencer H et al. Inhibitory effects of zinc on magnesium balance and magnesium absorption in man. J Am Coll Nutr. 1994;13(5):479-484.
[29] Sabbagh F et al. Impact of cyclosporine A on magnesium homeostasis: clinical observation in lung transplant recipients and experimental study in mice. Transplantation. 2008;86(3):436-44.
[30] Jin YT et al. Magnesium attenuates isoproterenol-induced acute cardiac dysfunction and β-adrenergic desensitization. Am J Physiol Heart Circ Physiol 2007;292:H1593–H1599.
[31] Oka T et al. Magnesium supplementation and high volume hydration reduce the renal toxicity caused by cisplatin-based chemotherapy in patients with lung cancer: a toxicity study. BMC Pharmacology and Toxicology 2014;15:70.
[32] Ito T et al. Association of long-term proton pump inhibitor therapy with bone fractures and effects on absorption of calcium, vitamin B12, iron, and magnesium. Curr Gastroenterol Rep. 2010;12(6):448-457.
[33] Khattak MA. Calcium and magnesium prophylaxis for oxaliplatin-related neurotoxicity: is it a trade-off between drug efficacy and toxicity? The Oncologist 2011;16:1780-178.
[34] Groyer RA. Toxic and essential metal interactions. Annu Rev Nutr. 1997;17:37-50
[35] Kuipers MT, Thang HD, Arntzenius AB. Hypomagnesaemia due to use of proton pump inhibitors–a review. Neth J Med 2009;67:169-72
[36] Cundy T, Dissanayake A. Severe hypomagnesaemia in long-term users of proton-pump inhibitors. Clin Endocrinol (Oxf) 2008;69:338-41.
[37] Doornebal J, Bijlsma R, Brouwer RM. [An unknown but potentially serious side effect of proton pump inhibitors: hypomagnesaemia]. Ned Tijdschr Geneeskd 2009;153:A711.
[38] Epstein M, McGrath S, Law F. Proton-pump inhibitors and hypomagnesemic hypoparathyroidism. N Engl J Med 2006;355:1834-6.
[39] François M, Lévy-Bohbot N, Caron J, Durlach V. [Chronic use of proton-pump inhibitors associated with giardiasis: A rare cause of hypomagnesemic hypoparathyroidism?]. Ann Endocrinol (Paris) 2008;69:446-8.
[40] Broeren MA, Geerdink EA, Vader HL, van den Wall Bake AW. Hypomagnesemia induced by several proton-pump inhibitors. Ann Intern Med 2009;151:755-6.
[41] Hoorn EJ, van der Hoek J, de Man RA, et al. A case series of proton pump inhibitor-induced hypomagnesemia. Am J Kidney Dis 2010;56:112-6.
[42] Fernández-Fernández FJ, Sesma P, Caínzos-Romero T, Ferreira-González L. Intermittent use of pantoprazole and famotidine in severe hypomagnesaemia due to omeprazole. Neth J Med 2010;68:329-30.
[43] Faulhaber GA, Furlanetto TW. Could magnesium depletion play a role on fracture risk in PPI users? Arch Intern Med [43] 2010;170:1776
[44] Schwarz RE, Zagala-Nevarez K. Significant hypomagnesemia after celiotomy: implications of preoperative bowel cleansing with sodium phosphate purgative. Surgery 2002;131:236.
[45] Lote CJ, Thewles A, Wood JA, Zafar T. The hypomagnesaemic action of FK506: urinary excretion of magnesium and calcium and the role of parathyroid hormone. Clin Sci 2000;99:285-92.
[46] Schwalfenberg GK et al. The importance of magnesium in clinical healthcare. Review; Scientifica. 2017;2017:4179326.
[47] Wolf F et al. Magnesium intake and human health. MDPI open access books & series, 2018. ISBN 978-3-03897-335-5.
[48] Effect of magnesium supplementation on insulin resistance in humans: A systematic review.
Morais JBS1, Severo JS1, de Alencar GRR1, de Oliveira ARS1, Cruz KJC1, Marreiro DDN1, Freitas BJESA1, de Carvalho CMR1, Martins MDCCE2, Frota KMG3. Nutrition. 2017 Jun;38:54-60.