Het Filaggrine-gen & Huidziekten

Het filaggrine (FLG)-gen is verantwoordelijk voor de aanmaak van het eiwit filaggrine, dat cruciaal is voor het opbouwen van de huidbarrière. Mutaties in dit gen kunnen leiden tot een verminderde aanmaak van filaggrine, wat resulteert in een droge huid en een verhoogd risico op huidaandoeningen zoals constitutioneel eczeem en ichthyosis vulgaris.

Daarnaast worden FLG-mutaties geassocieerd met een verhoogd risico op allergische aandoeningen, zoals astma en voedselallergieën (waaronder ei, pinda, sesam, melk).

FLG- en FLG2-eiwitten zijn essentieel voor het behoud van de huidbarrièrefunctie en de integriteit van de stratum corneum (SC)-structuur in de opperhuid (Stefanovic en Irvine, 2024). De pathogenese van FLG- variant-geassocieerde aandoeningen, bekend als filaggrinopathieën, kan worden onderverdeeld in drie hoofdcategorieën:

1. disfunctie van de epidermale barrière,
2. immuundysregulatie,
3. verstoring van het microbioom (Irvine et al., 2011; van Mierlo et al., 2022).

De epidermale huidbarrière speelt als poortwachter een cruciale rol bij het tegengaan van overmatig transepidermaal waterverlies, temperatuurmodulatie en regulering van de huidmicrobioombalans (Kim en Lim, 2021). Net als FLG behoort FLG2 tot het epidermale differentiatiecomplex, dat codeert voor een eiwit in de buitenste laag van de differentiërende opperhuid (Seykora et al., 2015).

De opperhuid fungeert als een barrière die vochtverlies helpt minimaliseren en het lichaam beschermt tegen vreemde stoffen, waaronder gifstoffen, bacteriën en stoffen die allergische reacties kunnen veroorzaken (allergenen), zoals pollen en huisstofmijt.

Filaggrine speelt dus een belangrijke rol in de barrièrefunctie van de huid. Het brengt structurele eiwitten in de buitenste huidcellen samen tot dichte bundels, waardoor de cellen platter en sterker worden en een sterke barrière ontstaat. Bovendien leidt de verwerking van filaggrine-eiwitten tot de productie van moleculen die deel uitmaken van de “natuurlijke vocht inbrengende factor” van de huid, die helpt de hydratatie van de huid te behouden. Deze moleculen zorgen ook voor behoud van de juiste zuurgraad (pH) van de huid, wat een ander belangrijk aspect van de barrière is.

Filaggrinetekort bij (huid)aandoeningen

Het filaggrine eiwit is grotendeels opgebouwd uit het aminozuur histidine. Histidine is essentieel voor de huidfunctie, omdat het helpt bij de vorming van filaggrine, wat op zijn beurt zorgt voor een sterke en gehydrateerde huidbarrière. Bij genetische mutaties die de filaggrineproductie beïnvloeden, kan histidine-suppletie helpen de huidbarrière te versterken en symptomen van huidaandoeningen zoals atopische dermatitis te verbeteren.

Filaggrine en histidine zijn eiwitten die zich in de huid bevinden. Ze spelen een belangrijke rol binnen de gezondheid van de huid. Filaggrine en histidine hebben drie belangrijke functies:

• Huid vochtig houden (hydratatie)
• Huid zuur houden (pH laag houden)
• Onderdrukking van het immuunsysteem (immunosuppressie)

Filagrinne houdt de huid zuur –dus met een lage pH – waardoor het tegen pathogenen beschermt. Pathogenen kunnen namelijk meestal niet goed tegen zuur. Wanneer de huid minder zuur is kan er een overgroei van bijvoorbeeld de ongunstige huidbacterie Staphylococcus aureus en Herpes plaatsvinden. Hydraterende en verzurende werking heeft dus een positieve invloed op de barrièrefunctie van de huid. De slechtere functie van de huidbarrière heeft als gevolg dat pathogenen, toxines en allergenen via de huid naar binnen kunnen ‘lekken’, waardoor de tweedelijns- en derdelijns afweer – de immuuncellen – geactiveerd worden. Er ontstaan dan (huid)ontstekingen en de huidbarrière raakt dan nóg meer beschadigd. Zo kunnen er chronische (huid)ontstekingen ontstaan.

De moleculaire signalering die ten grondslag ligt aan deze huidfenotypemanifestaties achter filaggrine wordt echter slecht begrepen. Filaggrines beïnvloeden ook de biologie van melanoomangiogenese en maligniteit, die zich primair richten op de huid (Thyssen et al., 2018 ; Leick et al., 2019).

Genen en huidgezondheid

Genetisch polymorfisme heeft een significante invloed op de huidgezondheid van een individu via verschillende biologische processen, zoals gevoeligheid voor ultraviolette straling, antioxidantcapaciteit, ontstekingsreactie, huidbarrièrefunctie en natuurlijke verouderingsprocessen. Specifieke genetische variaties kunnen het risico op huidkanker verhogen, de weerstand van de huid tegen omgevingsfactoren beïnvloeden en het herstel- en regeneratievermogen verbeteren.

Genetisch polymorfisme is daarom een belangrijke factor in de ontwikkeling van gepersonaliseerde strategieën voor huidgezondheidszorg, die bijdragen aan een beter begrip van de mechanismen van huidproblemen en een theoretische basis vormen voor wetenschappelijke huidverzorging.

Voeding en huidgezondheid

Er bestaat een nauw verband tussen voeding, huidgezondheid en huidveroudering. Veel fundamentele en klinische studies hebben bevestigd dat voeding de belangrijkste manier is waarop mensen de voedingsstoffen binnenkrijgen die het lichaam nodig heeft. Het aanpassen van de voedingsstructuur en het aanvullen van specifieke voedingsstoffen kan huidveroudering vertragen. De interesse en bereidheid van mensen om veroudering tegen te gaan met behulp van voeding en voedingssupplementen neemt steeds verder toe.

Basisvoedingsstoffen

Vitaminen en mineralen spelen een belangrijke rol bij het vertragen van huidveroudering en het verbeteren van de huid. Veel vitamines hebben antioxiderende eigenschappen die reactieve zuurstofsoorten kunnen verwijderen en oxidatieve schade aan cellen kunnen verminderen. Bijvoorbeeld:

Vitamine A en derivaten daarvan zijn één van de meest voorkomende voedingsstoffen voor het vertragen van huidveroudering. Klinische studies hebben aangetoond dat orale suppletie van vitamine A en derivaten daarvan fotoveroudering van de huid kan verlichten, de activiteit van fibroblasten kan bevorderen, de activiteit van metalloproteïnase kan verminderen, de collageensynthese kan bevorderen en de collageenafbraak kan verminderen.

Retinol is een veelgebruikte vorm van vitamine A-suppletie die de micro-omgeving van de huid aanzienlijk kan verbeteren, huidcellen kan stimuleren om collageen, fibrine en elastine te produceren en dermale angiogenese kan bevorderen (Shao et al., 2017). Een studie heeft aangetoond dat het aanbrengen van 3% retinol gedurende zes opeenvolgende weken de huid van proefpersonen aanzienlijk verbetert in termen van fijne lijntjes, rimpels, poriegrootte, verslapping, pigmentatie, helderheid, helderheid en algehele lichtschade (Sadick et al., 2019).

Vitamine C is een krachtige, in wateroplosbare antioxidant die cruciaal is voor de collageenbiosynthese. Het kan de expressie van collageengenen direct bevorderen en intracellulaire reactieve zuurstofsoorten elimineren, lipideperoxidatie voorkomen en huidveroudering vertragen. Orale suppletie met vitamine C kan een droge huid voorkomen, rimpelvorming verminderen en wondgenezing bevorderen (Pullar et al., 2017 ; Boyce et al., 2002 ; Bocheva et al., 2022).

Vitamine E is een vrije radicalenvanger die als antioxidant in het lichaam werkt, celmembranen stabiliseert en membraaneiwitten beschermt. Vitamine E kan de huid beschermen tegen oxidatieve stress, collageenvernetting voorkomen, de beschermende functie van de huidbarrière aanzienlijk verbeteren, de huid elastischer maken en de dermislaag en de epidermislaag dikker maken.

Bovendien kan vitamine E het vochtgehalte van de huid verhogen, de hydratatie verbeteren, de gladheid van de huid verbeteren en een beschermend effect hebben tegen ultraviolette straling. De gecombineerde toepassing van vitamine E en C kan vitamine E helpen activeren en de huid beschermen tegen chemische en door uv-straling veroorzaakte irritatie en schade door lipideperoxidatie in de huid te remmen (Keen en Hassan, 2016 ; Wu et al., 2013).

Mineralen in het lichaam ondersteunen voornamelijk het immuunsysteem en bevorderen de productie van hormonen en enzymen, die belangrijke factoren zijn die de enzymactiviteit in het huidmetabolisme beïnvloeden (Haftek et al., 2022).

Magnesium is het belangrijkste bestanddeel bij de regulering van de koolhydraat-, eiwit- en energiemetabolismeprocessen. Het kan de functionele en structurele integriteit van cellen behouden, een rol spelen bij het tegengaan van vermoeidheid en stress en het herstel van het talgmembraan van de opperhuid bevorderen (Yoshino et al., 2024).

Zink is een essentieel element voor de synthese van nucleïnezuren en een noodzakelijke component voor wondgenezing en de groei van nieuwe cellen. Zink kan de huid glad elastisch maken. Bij een zinktekort kunnen groei en ontwikkeling vertraagd worden, kan de huid ruw worden en kan de pigmentatie toenemen. Zinkoxide en zinkcarbonaat worden veel gebruikt in crèmes tegen urine-uitslag bij baby’s, verzachtende crèmes en lotions, met functies als convergentie, milde sterilisatie en drukverlichting (Schwartz et al., 2005).

Koper kan vrije radicalen in het lichaam elimineren, vitamine C helpen bij de synthese van elastine en disulfideverbindingen in de hoornlaag produceren, wat de haargroei bevordert. Koper kan bijdragen aan de genezing en regeneratie van epidermale moleculen en heeft een ontstekingsremmende werking. Koper speelt een belangrijke rol bij de vorming van tyrosinase, dat melanocyten activeert om melanine te produceren. Koper heeft daarom het vermogen om de huid op natuurlijke wijze donkerder te maken en deze kleur te behouden (Borkow, 2014).

Silicium speelt een belangrijke rol bij de vorming van collageen en bindweefsel, haar, huid en nagels en heeft een zekere anti-verouderingswerking (Bains et al., 2023).

Selenium is een onderdeel van glutathionperoxidase in menselijke rode bloedcellen, dat celmembranen kan beschermen, schadelijke vrije radicalen kan elimineren en een sterke antioxidant is. Het kan de elasticiteit van weefsels behouden en veroudering vertragen. Het kan vergiftiging door zware metalen zoals arseen, kwik en lood verlichten, roos remmen en de huid hydrateren (Bjørklund et al., 2022).

IJzer kan zuurstof leveren aan huidcellen, de celademhaling bevorderen en de huid vochtig en elastisch maken. IJzertekort kan leiden tot bloedarmoede en een vale teint. IJzer kan ook vermoeidheid verlichten en de gezondheid van de huid bevorderen (Wright et al., 2014).

Vetzuren (omega 3 olie, omega 6-borageolie, omega 7-duindoornolie) zijn een belangrijk bestanddeel van de huid, nauw verwant aan de functie van de epidermale barrière, membraanstructuur, homeostase van de interne omgeving en schadeherstel. Huidveroudering gaat ook gepaard met een afname van het lipidengehalte (Pappas et al., 2013). De symptomen van vetzuurtekort zijn onder meer een droge opperhuid, schilfering, slappe huid, huidontsteking, talgklierobstructie, vatbaarheid voor irritatie en trage genezing.

Studies hebben aangetoond dat meervoudig onverzadigde vetzuren, waaronder omega-3- en omega-6-vetzuren, een positief effect hebben op de hydratatie en barrièrefunctie van de huid. Omega-3-vetzuren kunnen de collageensynthese in de huid bevorderen, reactieve zuurstofsoorten in de huid, lipideperoxidatie, proteïnecarbonylering en MMP-8-expressie remmen en huidveroudering door chronische psychologische stress vertragen (Romana-Souza en Monte-Alto-Costa, 2019).

Polyfenolen (resveratrol, quercitine, Pycnogenol). Polyfenolen zijn wijdverspreid aanwezig in de plantenwereld en zijn organische verbindingen die twee of meer hydroxylgroepen bevatten die aan aromatische ringen gebonden zijn (Tsao, 2010). Volgens hun chemische structuur kunnen fenolische verbindingen worden onderverdeeld in vijf categorieën: flavonoïden, fenolzuren, tannines, stilbenen en plantaardige polyfenolen.

Het zijn belangrijke stoffen voor het behoud van de huidfunctie en ze hebben ontstekingsremmende, antibacteriële, antischimmel-, antivirale, antiallergische en anticoagulerende eigenschappen die helpen de huid te hydrateren, glad te maken, te verzachten, te kalmeren en te laten convergeren (Shahidi en Ambigaipalan, 2015 ; Merck et al., 2008). Polyfenolen kunnen de activiteit van collageenase, elastase en hyaluronidase in de huid remmen, die de hydrolyse van collageen, elastinevezels en hyaluronzuur katalyseren (Nichols en Katiyar, 2010).

Polyfenolen kunnen ook irritatie verzachten en roodheid van de huid verminderen, de natuurlijke regeneratie van de opperhuid versnellen, haarvaten stabiliseren, de microcirculatie en elasticiteit van de huid verbeteren en de huid beschermen tegen omgevingsfactoren (waaronder ultraviolette straling) (Zillich et al., 2015). Veel voorkomende polyfenolische verbindingen zijn onder andere silymarine, genisteïne, curcumine, resveratrol, theepolyfenolen (epicatechine, epicatechinegallaat, epigallocatechinegallaat), psoraleen, flavonoïden, fenolzuren, tannines, stilbeen en difenylmethaan (Chuarienthong et al., 2010).

Carotenoïden. Carotenoïden kunnen veroudering voorkomen, fibroblasten stimuleren om collageen en elastine te produceren, MMP (Matrixmetalloproteïnasen )-activiteit (weefselremodellering) remmen en ontstekingsremmende en UV-filterende effecten hebben (Eldahshan en Singab, 2013 ; Davinelli et al., 2018 ; Mezzomo en Ferreira, 2016 ; Darvin et al., 2011). Carotenoïden kunnen de elasticiteit, vochtigheid en textuur van de huid verbeteren, de barrière-integriteit versterken, de huid witter maken en fotoveroudering vertragen. Veel voorkomende carotenoïdeverbindingen zijn onder meer bètacaroteen, lycopeen, astaxanthine, luteïne, zeaxanthine, cryptoxanthine, fucoxanthine, enz. (Tominaga et al., 2012 ; Yoon et al., 2014 ; Juturu et al., 2016 ; Schwartz et al., 2016 ; Meephansan et al., 2017).

Maaike Soetermans, natuurdiëtist
www.maaikesoetermans.com

Lees meer over voeding en huidklachten van Maaike:

Voeding voor de huid: Deel 1

Voeding bij acné Deel 2

Voedingsadviezen bij eczeem Deel 3

Oliegebruik bij huidklachten