In 50% van de gevallen blijkt de oorzaak van het uitblijven van een zwangerschap te liggen bij de mannelijke partner. Er is bij mannen bijna nooit sprake van infertiliteit (algehele onvruchtbaarheid), maar wel van subfertiliteit (verminderde vruchtbaarheid). De oorzaken voor subfertiliteit die het meest vaak voorkomen zijn: ovulatiestoornissen (20%), een sterk verminderde spermakwaliteit (20%), interactiestoornissen tussen sperma en cervixslijm (15%) en afwijkingen aan de eileiders (waaronder endometriose) (11%). In 30% van de gevallen is er geen verklaarbare oorzaak.
Sinds 1940 is er al sprake van een afname van de kwaliteit van het sperma. 20% Van de jonge mannen in Europa heeft ondertussen al een spermakwaliteit die lager is dan de ondergrens voor bevruchting die is vastgesteld door de World Health Organisation. Bij mannen neemt de spermakwaliteit ook nog eens af naarmate de leeftijd toeneemt.
Uit onderzoek blijkt dat oxidatieve stress in 30%-80% van de gevallen de oorzaak is van verminderde kwaliteit van het sperma. Wanneer voedingsstoffen worden verbrand en er een binding wordt aangegaan met zuurstof, vindt er oxidatie plaats. Deze reactieve zuurstofverbindingen zijn een gevolg van het natuurlijke proces van de stofwisseling. In het lichaam zijn dit soort chemische en complexe processen constant gaande. Tijdens deze chemische reacties komen er vrije radicalen vrij. Deze stoffen zijn schadelijk voor het lichaam, want vrije radicalen kunnen aanleiding geven tot ziekte. Oxidatieve stress is een stofwisselingstoestand waarbij er meer reactieve zuurstofverbindingen vrijkomen dan gangbaar.
Oxidatieve stress kan onder andere ontstaan door: ongezonde voeding, overmatig alcoholgebruik, roken, overgewicht, medicijngebruik of lichamelijke- / psychische stress. Maar ook door te lange blootstelling aan de zon, luchtvervuiling, intensief sporten of overgewicht neemt de oxidatieve stress toe.
Oxidatieve stress kan leiden tot beschadiging van het DNA. De eerste aanpak bij onvruchtbaarheid van de man is dan ook het tegengaan van deze oxidatieve stress. Gebruik van een gezonde, natuurlijke voeding is een goede eerste stap voor man en vrouw. Het neutraliseren van oxidatieve stress door middel van antioxidanten blijkt, naast het aanpakken van de bronnen van oxidatieve stress, succesvol. Dit blijkt uit het rapport wat afgelopen januari is gepubliceerd door de toonaangevende Cochrane Collaboration. Deze publicatie concludeert dat het aanvullen van antioxidanten bij subfertiele mannen de kans op zwangerschap en een levend geboren kind verhoogt bij stellen die een IVF behandeling hebben gehad. Selenium, Q10 en carnitine werden onderzocht. De laatste twee antioxidanten hebben een duidelijke invloed op de energievoorziening van de zaadcel. Om te zien welk antioxidant het beste resultaat geeft, is verder onderzoek nodig.
De keuze van de beste antioxidant voor een gezonde en normale spermaproductie is al wel gemaakt door de European Food Safety Authority (EFSA). Dit instituut van de EU beoordeelt claims voor voeding en voedingssupplementen op wetenschappelijke juistheid. Voor selenium staat de EFSA ook de claim toe dat het DNA beschermt tegen oxidatieve schade, welke de belangrijkste oorzaak vormt van verminderde vruchtbaarheid. Sperma is het meest seleniumrijke deel van het lichaam. Een tekort aan selenium door een verminderde inname of een verhoogd gebruik, wordt hier het meest sterk gevoeld. Volgens de EFSA kan aanvulling met selenium het best gebeuren met selenium verrijkt gist. Deze vorm van selenium wordt door het lichaam namelijk anderhalf tot twee keer zo goed opgenomen dan traditioneel selenium.
Wilt u meer informatie over gezonde, natuurlijke voeding, gebruik van supplementen en vruchtbaarheid, dan kunt u contact opnemen met een natuurdiëtist. Meer informatie en praktische tips voor man en vrouw vindt u ook in de brochure ‘Voeding bij een Kinderwens’.
Ellen Pijper, voedingsjournalist
www.combivitaal.nl
1. Evers JL. Female subfertility. Lancet 2002;360:151-9.
2. Evers JH, Collins J, Clarke J. Surgery or embolisation for varicoceles in subfertile men. Cochrane Database Syst Rev 2008;CD000479.
3. Hartog JE den, Land JA, Stassen FRM, Kessels AGH, Bruggeman CA. Serological markers of persistent C. trachomatis infections in women with tubal factor subfertility. Hum Reprod. 2005;20:986-90.
4. Aronson JK. Meyler’s side effects of drugs. The international encyclopedia of adverse drug reactions and interactions. 15th e.d. Amsterdam: Elsevier, 2006.
5. Volgsten H, Skoog Svanberg A, Ekselius L, Lundkvist O, Sundstrom Poromaa I. Prevalence of psychiatric disorders in infertile women and men undergoing in vitro fertilization treatment. Hum Reprod 2008;23:2056-63.
6. Brandes M, Hamilton CJ, De Bruin JP, Nelen WL, Kremer JA. The relative contribution of IVF to the total ongoing pregnancy rate in a subfertile cohort. Hum Reprod 2010;25:118-26.
7. Dunson DB, Baird DD, Colombo B. Increased infertility with age in men and women. Obstet Gynecol 2004;103:51-6.
8. Hassa H, Yildirim A, Can C, Turgut M, Tanir HM, Senses T, et al. Effect of smoking on semen parameters of men attending an infertility clinic. Clin Exp Obstet Gynecol 2006;33:19-22.
9. Marinelli D, Gaspari L, Pedotti P, Taioli E. Mini-review of studies on the effect of smoking and drinking habits on semen parameters. Int J Hyg Environ Health 2004;207:185-92.
10. Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie (NVOG). Landelijke IVF-cijfers 1996-2007 (2007). Utrecht: NVOG, 2007.
11. Pasqualotto FF, Sobreiro BP, Hallak J, Pasqualotto EB, Lucon AM. Cigarette smoking is related to a decrease in semen volume in a population of fertile men. BJU Int 2006;97:324-6.
12. Ramlau-Hansen CH, Thulstrup AM, Aggerholm AS, Jensen MS, Toft G, Bonde JP. Is smoking a risk factor for decreased semen quality? A cross-sectional analysis. Hum Reprod 2007;22:188-96.
13. Showell MG, Brown J, Yazdani A, Stankiewicz MT, Hart RJ. Antioxidants for male subfertility. Cochrane Database of Systematic Reviews 2011, Issue 1. Art. No.: CD007411. DOI: 10.1002/14651858.CD007411.pub2.
