PCOS en de rol van het Anti-Müller-Hormoon (AMH)

Een juiste PCOS diagnose vereist onderzoek naar hormonen zoals AMH, testosteron en DHEAS, omdat veel vrouwen onterecht worden over- of ondergediagnosticeerd.

Polycysteus Ovarium Syndroom (PCOS) is een complexe hormonale aandoening die wereldwijd veel vrouwen treft. De diagnose wordt gesteld aan de hand van de Rotterdam-criteria, waarbij minstens twee van de volgende drie kenmerken aanwezig moeten zijn:

1. Onregelmatige menstruatiecycli
2. Verhoogde mannelijke hormonen (hyperandrogenisme)
3. Polycysteuze eierstokken op echografie

PCOS-onderzoeken

Om te bepalen of vrouwen de symptomen hebben die bij PCOS horen doet het ziekenhuis een aantal onderzoeken:

1. Lichamelijk onderzoek: er wordt gekeken naar uiterlijke kenmerken die bij PCOS horen. Bijvoorbeeld acné, overbeharing of overgewicht.
2. Bloedonderzoek. Hierbij wordt gekeken naar de hormoonspiegels, zoals FSH, LH, testosteron, oestrogeen, progesteron en prolactine. Ook wordt onderzocht of er sprake is van afwijkende bloedlipiden en insulineresistentie.
3. Inwendige echo. Een inwendige echo kan worden gemaakt om de eierstokken te beoordelen op het aantal follikels (eiblaasjes) en of deze polycysteus zijn.

Het is belangrijk om te weten dat PCOS een complexe aandoening is en dat een diagnose vaak tijd en onderzoek vereist. Toch komt misdiagnose vaak voor, mede door misvattingen en onjuist gebruik van de diagnostische criteria. Hieronder bespreken we enkele veelvoorkomende valkuilen bij het diagnosticeren van PCOS.

Hoewel obesitas vaak voorkomt bij vrouwen met PCOS, is het geen diagnostisch criterium. Dit kan leiden tot:

• Het niet diagnosticeren van slanke vrouwen die duidelijke symptomen hebben, maar niet aan het stereotype beeld voldoen.
• Overdiagnose bij vrouwen met overgewicht, die wel een onregelmatige menstruatie en metabole problemen hebben, maar niet voldoen aan de diagnostische criteria van PCOS.

De Rol van Anti-Müller-Hormoon (AMH)

De Anti-Müller-Hormoon (AMH)test is een bloedonderzoek dat de hoeveelheid AMH in het bloed meet. AMH is een eiwithormoon (een glycoproteïne) dat door de eierstokken bij vrouwen wordt geproduceerd. Bij vrouwen is AMH betrokken bij de groei en rijping van follikels in de eierstokken, die eicellen bevatten. De test kan op elk moment in de menstruatiecyclus worden uitgevoerd omdat AMH-waarden weinig schommelen.

• Een lage AMH-waarde kan wijzen op een verminderde eicelreserve en kan invloed hebben op de vruchtbaarheid.
• Lage AMH-waarden kunnen ook wijzen op een naderende menopauze en helpen bij de evaluatie van klachten die verband houden met de menopauze.
• Een hoge AMH-waarde kan duiden op PCOS (Polycysteus Ovarium Syndroom), hoewel dit op zichzelf niet diagnostisch is.

Anti-Müller-Hormoon (AMH) wordt steeds vaker gebruikt als mogelijke biomarker voor PCOS. Een verhoogde AMH-waarde (>8 ng/mL) kan wijzen op PCOS, maar de interpretatie van deze waarde moet zorgvuldig gebeuren.

Belangrijke aandachtspunten zijn:

• AMH is doorgaans verhoogd bij vrouwen met PCOS, omdat het correleert met het aantal kleine follikels in de eierstokken.
• AMH-waarden nemen af met de leeftijd, waardoor jongere vrouwen hogere waarden kunnen hebben zonder dat dit direct problematisch is.
• Hoge AMH-waarden betekenen niet altijd dat er ovulatieproblemen zijn, maar kunnen een signaal zijn voor een disbalans in de hormonale cyclus.

AMH-spiegel bij vrouwen
In de vruchtbare fase ligt de uitslag tussen de 1.0 – 8.0 ng/ml
Bij een verminderde fertiliteit ligt de uitslag tussen de 0.4 – 1.0 ng/ml
In een onvruchtbare fase is de gemeten waarde lager dan < 0.1 ng/ml
Als de uitslag hoger is dan 8 kan er sprake zijn van PCOS

Bestel de Anti-Müller-Hormoon (AMH) test hier.

PCOS: poly cysteus ovarium syndroom

PCOS staat voor poly cysteus ovarium syndroom. Op een echoscopische afbeelding zijn vele kleine cysten in de eierstok te zien.

De diagnose wordt gesteld door 2 van de volgende 3 symptomen:

1. Eisprongproblemen, dat houdt in: minder vaak of geen eisprong.
2. Een overmaat aan mannelijk hormoon.
3. Een typisch echoscopisch beeld: vele kleine cysten in de eierstok.

PCOS is een ingewikkelde hormonale stoornis. De bijbehorende gezondheidsproblemen komen in verschillende mate voor en op verschillende vlakken. Vaak zijn er problemen met zwanger worden. Maar er zijn ook problemen in de stofwisseling van vetten en op psychisch vlak. PCOS komt bij 10 tot 12% van de vrouwen voor.

De hormonen die de eierstokken (ovaria) aansturen zijn bij PCOS uit balans. Het Follikel stimulerend hormoon (FSH), zorgt ervoor dat in eierstokken eitjes groeien. Luteïniserend (LH) hormoon is het hormoon dat het eitje laat springen. Bij PCOS is het LH continu hoger dan het FSH. Hierdoor rijpt er geen eitje, komt er geen eisprong en is er geen kans op zwangerschap.

De stofwisseling is anders bij PCOS-patiënten

Dit komt tot uiting in een verkeerde balans in de bloedlipiden (vetten). De ongezonde vetten LDL en cholesterol zijn verhoogd ten opzichte van de gezonde HDL-vetten. Vaak is ook de suikerstofwisseling anders. Er is een neiging tot diabetes type II.

Insulineresistentie komt vaak voor bij vrouwen met het Polycysteus Ovariumsyndroom (PCOS). Bij insulineresistentie reageert het lichaam minder goed op insuline, een hormoon dat helpt glucose (suiker) uit het bloed in cellen op te nemen. Hierdoor stijgt de bloedsuikerspiegel, en maakt de alvleesklier extra insuline aan, wat kan leiden tot een vicieuze cirkel van gewichtstoename en verdere insulineresistentie.

Hyper androgenisme (te veel aan mannelijk hormoon)

Door een teveel aan mannelijk hormoon (hyper androgenisme) zijn er klachten waaronder overmatige haargroei, acne en kaalheid.

De symptomen van hyperandrogenisme kunnen variëren, maar veelvoorkomende tekenen zijn:

• Overmatige haargroei (hirsutisme): haargroei op plaatsen waar het bij vrouwen normaal gesproken niet of nauwelijks voorkomt, zoals het gezicht, de borst, de buik en de rug.
• Acne: toename van puistjes en andere huidonzuiverheden.
• Huidvet (seborroe): overmatige talgproductie van de huid.
• Haaruitval (alopecia): dunner wordend haar op de hoofdhuid.
• Onregelmatige of uitblijvende menstruatie: veranderingen in de menstruatiecyclus.

Gezonde PCOS-voedingsadviezen, voldoende lichaamsbeweging en het vermijden van overmatig alcohol- en cafeïnegebruik kunnen ook bijdragen aan het verminderen van de symptomen.
De veranderde stofwisseling geeft daarnaast overgewicht en een verhoogde kans op hart- en vaatziekten. Voedingsadviezen met aanvullende suppletie van specifieke nutriënten zijn dan aan te bevelen.

PCOS en gezondheidsrisico’s

Stressklachten komen vaker voor bij PCOS-patiënten. Ten opzichte van vrouwen die geen PCOS hebben komen depressies 4 keer zo vaak voor en angstklachten 6 keer zo vaak. Niet elke vrouw met PCOS loopt hetzelfde gezondheidsrisico, waardoor niet elke vrouw met PCOS dezelfde behandeling of preventieve maatregelen nodig heeft. Het individuele gezondheidsrisico hangt af van het PCOS-type en omgevingsfactoren zoals leeftijd.

Patiënten krijgen het advies af te vallen en dat valt niet altijd mee. Maar een dalend gewicht door specifieke PCOS-voedingsadviezen en suppletie (kruiden en nutriënten; zie ook GLP-1 medicatie bij overgewicht en kruiden ) is beter voor de gezondheid. Hierdoor komt er al een andere en betere balans in de hormonen. Een behandeling om een eisprong op te wekken, verloopt dan ook beter.

Met betrekking tot de vruchtbaarheidsproblemen is het belangrijk om een eisprong te hebben. Deze kan worden opgewekt met medicatie. Kort na de menstruatie wordt gedurende 5 dagen deze medicatie ingenomen. De hersenen denken daardoor dat de eierstokken niet werken. De hersenen maken hierdoor meer FSH aan waardoor de eierstokken worden aangezet om een eicel te rijpen.

Wanneer hiermee geen eisprong tot stand komt, wordt gebruik gemaakt van het toedienen van FSH. Dit kan alleen via injecties. Ook moet het effect van deze behandeling veel nauwlettender met echoscopisch onderzoek worden gecontroleerd. Het FSH wordt puur nagemaakt of uit urine van vrouwen met een jonge zwangerschap gehaald (moeders voor moeders).

Wanneer het lukt om een regelmatige eisprong op te wekken zijn er, door regelmatig geslachtsgemeenschap te hebben, kansen op een zwangerschap. Wanneer een zwangerschap uitblijft kan inseminatie (zaad rechtstreeks in de baarmoeder brengen) nodig zijn. Blijft een zwangerschap dan nog steeds uit, dan kan worden overgegaan tot reageerbuisbevruchting.

Vrouwen met een PCOS doen er goed aan om er een gezonde leefstijl op na te houden. Daarnaast is het te overwegen met de huisarts te praten over het individuele risico om hart- en vaatziekten te voorkomen. Een DNA-test kan dit risico in kaart brengen. Lees meer over de DNA-test hier.

Afwijkende CYP-enzymen bij vrouwen met PCOS kunnen een rol spelen bij de verwerking van medicijnen en supplementen. Het is belangrijk om bewust te zijn van de mogelijke gevolgen hiervan en om indien nodig een DNA-test te overwegen om de CYP-enzymactiviteit in kaart te brengen. Dit kan helpen bij het optimaliseren van de behandeling en het vermijden van ongewenste bijwerkingen.

Follikel Stimulerend Hormoon (FSH) en overgang

Deze FSH-test wordt gebruikt voor onderzoek bij vruchtbaarheidsproblemen, bij te vroege of te late ontwikkeling van de puberteit, als hulp bij het vaststellen van de menopauze en bij het vaststellen van bepaalde tumoren.

FSH (Follikel Stimulerend Hormoon) wordt gemaakt in de hypofyse (in de hersenen) en zorgt bij vrouwen voor de uitrijping van eicellen door de productie van estradiol te stimuleren. Zodra er voldoende estradiol wordt geproduceerd registreert de hypofyse dat en daalt de FSH-productie weer. Een hoog FSH duidt op een lage estradiolproductie omdat er geen eicellen (meer) uitrijpen.

De uitslag dient geïnterpreteerd te worden overeenkomstig de fase waarin de vrouw zit. Als de uitslag tussen de waarden zoals aangegeven in de fase waarin het bloed afgenomen is zit, is de uitslag goed.

Dit zijn de referentiewaarden voor vrouwen:

• folliculair 3.0 – 8.1 IU/L (folliculaire fase, voor de eisprong)
• midcyclisch 2.5 – 16.7 IU/L (ovulatie fase)
• luteaal 1.4 – 5.5 IU/L (luteale fase, na de eisprong)
• post-menopausaal 26.7 – 133.4 IU/L (na de menopauze)

Vrouwen met een kinderwens kunnen het beste FSH en oestradiol laten bepalen (vroegdiagnostiek overgang). Bij een FSH 20 IE/l en een oestradiol 100 pmol/l is het waarschijnlijk dat de overgang is ingetreden.

Pilgebruik onderdrukt FSH en LH. Voor een goede beoordeling van FSH wordt geadviseerd het pilgebruik een maand van tevoren te stoppen. Bij anorexia geeft FSH ook lagere waarden, maar is deze meestal niet helemaal onderdrukt. Ook hierbij is het, voor een goede beoordeling, gewenst het pilgebruik een maand van tevoren te stoppen.

Let op: Uitslagen van LH en FSH zijn alleen correct te interpreteren, indien er duidelijkheid bestaat omtrent de exacte fase in de menstruele cyclus in relatie tot de afname van bloed.
Voor de meest betrouwbare meting om de fase van de overgang te meten kan ook de AMH-test worden gedaan.

Bestel de FSH-test hier.

Vrouwen produceren 3 soorten estrogenen:

1. Estron (E1), is verantwoordelijk voor de vrouwelijke geslachtskenmerken,
2. Estradiol (E2), het meest voorkomende geslachtshormoon bij vrouwen en
3. Estriol (E3) dat alleen tijdens de zwangerschap geproduceerd wordt door de placenta.

Estron (E1) of Oestron

Voor sommige hormoonbehandelingen adviseren artsen om daaraan voorafgaand Estron te laten bepalen.
Oestron of estron, is een zwak vrouwelijk hormoon, en het minst voorkomende oestrogeen. Het lichaam kan oestron omzetten naar oestronsulfaat, dat een lange levensduur heeft. Dit oestronsulfaat kan het lichaam dan omzetten naar oestradiol.

Oestron heeft een invloed op het immuunsysteem. Het lichaam maakt dit aan vanuit androsteendion. Oestron is zwakker qua werking dan oestradiol. Na de menopauze komt naar verhouding meer oestron voor. Oestron is het belangrijkste hormoon bij de post menopauze.

Referentiebereik vrouwen:
Follikelfase: 50 – 100 pg/ml
Lutealfase: 100 – 300 pg/ml
na de menopause: 10 – 60 pg/ml

De Estron-test is hier te bestellen.

Estradiol (E2) of Oestradiol

Estradiol (E2), is een belangrijk vrouwelijk geslachtshormoon (oestrogeen) dat een cruciale rol speelt in de menstruatiecyclus, de vruchtbaarheid en de ontwikkeling van vrouwelijke geslachtskenmerken. Het wordt voornamelijk geproduceerd in de eierstokken, maar ook in de placenta tijdens de zwangerschap en in kleinere hoeveelheden door de bijnieren. Estradiol is niet alleen belangrijk voor de reproductieve gezondheid, maar ook voor de gezondheid van botten, hersenen en het cardiovasculaire systeem.

Een test om tekort of overmaat bij vrouwen van de aanmaak van oestradiol vast te stellen, is de 17-bêta-oestradiol Estradiol (17-ß-) (E2) test, die hier te bestellen is.

Estriol (E3) Oestriol vrij

Estriol (E3) ook wel geschreven als Oestriol is een vrouwelijk geslachtshormoon en behoort tot de oestrogenen. Niveaus van estriol bij vrouwen die niet zwanger zijn, zijn bijna niet op te sporen.

Het is vooral belangrijk tijdens de zwangerschap, wanneer het tijdelijk het belangrijkste oestrogeen is. Artsen testen vaak de oestriolspiegel tijdens de zwangerschap om de gezondheid van de baby te controleren. Oestriol wordt ook gebruikt in vaginale crèmes en tabletten, zoals Synapause-E3 (alleen verkrijgbaar op recept), om overgangsklachten te verlichten en vaginale atrofie te behandelen

Tijdens de zwangerschap wordt estriol in zeer grote hoeveelheden door de placenta geproduceerd en is het een van de meest aanwezige oestrogenen in het lichaam.

Referentiebereik is afhankelijk van de week van de zwangerschap.
15-21: 3,7 g / l
22-28: 6,9 g / l
29-31: 2,8-7,9 g / l
32-33: 3,6-10,9 g / l
34-36: 4,0-13,9 g / l
37-38: 6,0-14,6 g / l
39-41: 6,3-22,4 g / l

• Een stijgende Estriol is een signaal voor een meerlingzwangerschap.
• Een lage Estriol kan duiden op verminderde werking van de placenta, hormoontherapie, of gebruik van bepaalde antibiotica.

Estriol vrij in serum, is hier te bestellen.

Meer weten over hormoon speeksel-zelftesten? zie hier.

Hormonen Vrouw Plus speekseltest (cortisol, DHEA, oestradiol, oestriol, progesteron testosteron)

Koop deze test hier
Laboratorium analyse van de steroïde hormonen cortisol, DHEA, oestradiol, oestriol, progesteron en testosteron in het speeksel. Ter bepaling van de actuele hormonale status bij de vrouw.
De hormoondiagnostiek uit speeksel biedt tegenover de bepaling vanuit bloed talrijke voordelen: de monsterafname is niet-invasief, pijnloos en kan op ieder gewenst tijdstip en op iedere plek plaatsvinden. De hormoonbepaling uit speeksel is bijzonder zinvol omdat het beoogde vrije, biologisch actieve deel van de hormonen wordt bepaald.

Meer lezen? Zie onderstaande artikelen.

Onderzoek Berberine, Metformine en Myo-inositol bij PCOS
Oestrogeendominantie?
Polycysteus-ovariumsyndroom (PCOS) en Myo-inositol
Voeding & Polycysteus Ovarium Syndroom (PCOS)
Essentiële vetzuren helpen bij PMS en PCOS
Resveratrol bij polycysteus ovarium (PCOS)