Cranberries goed voor het geheugen?

De meeste mensen kennen wel de positieve werking van cranberries of veenbessen bij urineweginfecties. Inmiddels is ook onderzoek gedaan naar de effecten van deze bessen op episodische geheugenprestaties en het neurale functioneren.

Tijdens een 12 weken durende, dubbelblinde, placebo-gecontroleerde interventiestudie werd het effect van een dagelijkse portie gevriesdroogd cranberrypoeder (gelijk aan 1 klein kopje cranberries) onderzocht. De focus van dit onderzoek lag op de cognitieve gezondheid en deze werd bepaald met behulp van een reeks cognitieve tests in combinatie met uitgebreide biochemische en magnetische resonantiebeeldvorming (MRI).

Afgezien van de toevoeging van het cranberrypoeder of het placebo-poeder, werd de deelnemers (50-80 jaar) gevraagd om hun voedselinname op geen enkele manier meer te wijzigen en om tijdens de duur van het onderzoek geen andere niet-essentiële supplementen te consumeren die een significante invloed zouden kunnen hebben op de uitkomst van het onderzoek.

Gegevens over de voedselinname gaven aan dat er geen verschil was tussen de placebo- en de cranberry-groep wat betreft het gehalte aan macronutriënten van hun gebruikelijke diëten. Het flavonoïdegehalte was vergelijkbaar tussen de twee groepen met een gemiddelde inname van 228 mg/dag in de placebogroep en 217 mg/dag in de cranberrygroep.

Er waren bij baseline geen verschillen tussen de cranberry- en placebogroep op de gebieden: aandacht en oriëntatie, geheugen, vloeiendheid, taal, en categorievloeiendheid.

De resultaten van deze studie gaven aan dat gedurende een periode van 12 weken dagelijkse cranberry-suppletie de episodische geheugenprestaties en het neurale functioneren verbetert. Hoe lang deze veranderingen aanhouden en in wat voor mate dient nog te worden onderzocht.
De studie vormt een basis vormt voor toekomstig onderzoek om de werkzaamheid in de context van neurologische aandoeningen te bepalen.

Kanttekening bij de uitkomst van het onderzoek

De onderzoekers vonden het belangrijk om op te merken dat de cranberries ook andere gezondheidsbevorderende stoffen en voedingsstoffen bevatten, waaronder vezels. Hierdoor is het soms moeilijk om te bepalen of het de specifieke polyfenolen zijn die de gezondheidseffecten veroorzaken. Voedingsstoffen zoals fermenteerbare vezels kunnen namelijk bijvoorbeeld het microbiële metabolisme van polyfenolen in de darm beïnvloeden.

Andere voedingsmiddelen net zo werkzaam als cranberries

Polyfenolen is de verzamelnaam van een grote groep stoffen in het plantenrijk (men schat ca 5000), die o.a. een antioxidatieve werking hebben. Tot deze groep behoren ook de (bio)flavonoïden.

Cranberries zijn bijzonder rijk aan polyfenolen zoals anthocyanines, proanthocyanidinen (zowel A- als B-type), flavonolen en hydroxykaneelzuren en staan bekend om hun antioxiderende en ontstekingsremmende effecten. Het zijn echter zeker niet alleen cranberries die polyfenolen bevatten. Bijna alle fruit, groenten, kruiden en specerijen bevatten flavonoïden, maar ze worden ook aangetroffen in gedroogde bonen, bittere chocolade en granen. Dus al deze voedingsmiddelen kunnen ook een positief effect hebben op het in stand houden van geheugenfuncties en het neurale functioneren.

Flavonoïden verbeteren cognitie

Epidemiologische studies hebben gemeld dat een hogere inname van flavonoïden via de voeding gepaard gaat met een langzamere cognitieve achteruitgang [2,3,4] en dementie [5]. Voedingsmiddelen die rijk zijn aan anthocyanines (zij geven de rode, paarse en blauwe kleur aan verschillende soorten fruit en groenten) en proanthocyanidinen zoals bessen blijken volgens onderzoek de cognitie te verbeteren [6,7,8,9].
In het algemeen kan gesteld worden dat de meest kleurrijke componenten van het voedsel, zoals de schil van fruit, de hoogste concentraties flavonoïden bevatten.

Flavonoïden zoals anthocyaninen zijn belangrijke antioxidante polyfenolen. Maar ook flavanolen zoals epigallocatechinegallaat (EGCG) in groene thee, isoflavonen zoals daidzeïne in sojamelk en flavonolen zoals quercetine (appels, uien, ginkgo) vallen hier onder.

Nog meer gunstige effecten

De verschillende flavonoïden hebben uiteenlopende gezondheidseffecten zoals:

• Ze bezitten antioxidantactiviteit en beschermen cellen en weefsels tegen oxidatieve stress,
• Zorgen voor sterkere haarvaatjes,
• Hebben een ontstekingsremmend effect,
• Gaan aderverkalking tegen,
• Verminderen de klontering van bloedplaatjes,
• Cheleren zware metalen (waaronder lood en cadmium),
• Remmen de afgifte van histamine,
• Beïnvloeden de genexpressie,
• Ondersteunen de leverfunctie,
• Bezitten een antibacteriële en antivirale activiteit.

Hoe weet je of je een tekort aan flavonoïden hebt?

Symptomen die kunnen wijzen op onvoldoende inname van flavonoïden zijn: zeer makkelijk bloeden van bijvoorbeeld tandvlees en neus, makkelijk blauwe plekken krijgen die vervolgens maar langzaam verdwijnen. Daarnaast ook het makkelijk opzwellen na blessures en snel oppikken van een verkoudheid of een andere infectie.

Biologisch voedsel

Biologisch (onbespoten) voedsel bevat veel meer flavonoïden dan bespoten voedsel. Dit heeft te maken met het feit dat een plant zelf beschermende stoffen aanmaakt bij ‘gevaar’. Wijkt dit gevaar door het gebruik van gewasbestrijdingsmiddelen, dan maakt de plant minder van deze beschermende stoffen aan.

Mensen die weinig groenten en fruit eten, krijgen onvoldoende flavonoïden binnen en zijn daardoor kwetsbaar bij een cytokinenstorm, zoals bij COVID kan optreden.

Quercetine

Quercetine is waarschijnlijk het meest voorkomende flavonoïde in de natuur en het meest voorkomende flavonoïde in ons eten. Aan quercetine worden veel belangrijke werkingen toegeschreven. Het is een natuurlijke antioxidant en het remt allergische reacties doordat het aanmaak en afgifte van onder andere histamine remt. De stof komt in ruime hoeveelheden voor in groene en witte thee, rode wijn, koolsoorten, appels, bessen, druiven, frambozen, sperziebonen, tomaten en knoflook.

De rol van de darmflora

Probiotische bacteriën spelen een belangrijke rol in de stofwisseling en absorptie van flavonoïden. Flavonoïden of metabolieten daarvan die de dikke darm bereiken, worden gemetaboliseerd door bacteriële enzymen en vervolgens geabsorbeerd. Iemands vermogen om specifieke flavonoïden te metaboliseren en te absorberen hangt dus af van de microbiële flora van die persoon.

Dysbiose komt veel voor bij COVID-patiënten, vooral bij mensen met spijsverteringssymptomen. De onderzoekers nemen aan dat dit komt doordat het virus inflammatie van de darm veroorzaakt, wat leidt tot een disbalans in de microbiota.

Vermoedelijk zijn mensen met dysbiose vatbaarder voor het oplopen van COVID-19. Polyfenolen zoals curminoïden, ellaginezuur, quercetine en resveratrol verminderen de overmatige inflammatie van weefsel, maar hebben ook positieve effecten op de gezondheid van de darmen.

Polyfenolen in combinatie met een probioticamix, helpt het herstel van long covid te versnellen. Dit blijkt uit een recent onderzoek, uitgevoerd door het Addenbrooke’s Hospital in Cambridge, Engeland, gepubliceerd in COVID [13].

Marijke Verstege