Ashwagandha: een breed inzetbaar kruid

Ashwagandha wordt in de Ayurveda ingezet voor o.a. de niet-specifieke afweer tegen ziekte, lichamelijke en psychische stress, zowel acuut als chronisch.

Ashwagandha (Withania somnifera of winterkers) is een plant uit de Solanaceae familie. Binnen de Ayurvedische geneeskunde is het een belangrijk kruid wat al duizenden jaren een prominente plaats inneemt. Naast India wordt dit fytotherapeuticum ook gebruik in Zuid en Centraal Azië en delen van Afrika. Ashwagandha wordt ook wel ‘Indiase ginseng’ of koninklijk kruid’ genoemd.

Met name de wortel wordt gebruikt in de vorm van thee, siroop, zalf, tinctuur of poeder. De benaming uit het Sanskriet bestaat uit de woorden ashwa (paard) en gandha (geur), wat verwijst naar de typische geur van de verse wortel. Het gebruik van het middel zou men zo sterk als een paard maken. (1)

Bioactieve bestanddelen ashwagandha

Ashwagandha kent een grote verscheidenheid aan bioactieve bestanddelen. De belangrijkste medicinale inhoudsstoffen zijn de withanolides (steroïde lactonen). Van alle planten bevat ashwagandha de grootste en structureel de meest diverse verzameling withanolides. (2)

Andere bestanddelen zijn onder meer alkaloïden (zoals withanine, anaferine, isopelletierine, somniferine, tropine), saponinen (sitoindosides/glycowithanolides), coumarines (scopoletine, aesculetine), fytosterolen (stigmasterol, β-sitosterol), aminozuren (onder andere tryptofaan), mineralen (waaronder ijzer) en bioflavonoïden. (3,4)

Ashwagandha is breed inzetbaar

De bijnaam ‘Indiase ginseng’ ontleent ashwagandha aan de adaptogene eigenschappen die het bevat, lijkend op die van gingseng. Als adaptogeen verhoogt ashwagandha de niet-specifieke afweer tegen ziekte, lichamelijke en psychische stress, zowel acuut als chronisch.

Indicaties

– Vermindert celveroudering
– Ondersteunt het denken en geheugen
– Stressverlagend
– Angstremmend
– Antidepressief
– Neuroprotectief
– Ontstekingsremmend
– Immunomodulerend
– Anti-oxidatief
– Hormoon regulerend
– Spierversterkend
– Het gaat stemmingswisselingen, vermoeidheid, slapeloosheid en hypertensie tegen en verbetert het libido. Ashwagandha heeft een brede werking en ondersteunt de conditie van lichaam en geest. (1,2,4)

Ashwagandha en sport

Ashwagandha-extract is een potentieel sportsupplement. Volgens een gerandomiseerde, prospectieve, dubbelblinde, placebo-gecontroleerde klinische studie kan ashwagandhasuppletie onder andere bijdragen aan het verbeteren van spierkracht, -grootte en -herstel.

In een studie uit 2015 behaalde een controlegroep positieve resultaten met suppletie van een ashwagandha-extract (KSM-66, gestandaardiseerd op 5% withanolides), in vergelijking met een placebo. Acht weken suppletiegebruik werd gecombineerd met een krachttrainingsprogramma en leverde aanzienlijk lagere niveaus van door inspanning geïnduceerde spierbeschadiging, significant hogere gehalten testosteron in het bloed, een significant grotere toename van spiermassa in armen en borst en een significant grotere afname van lichaamsvet op. (5)

Ashwagandha en PMS / menopauze

In 2 klinische studies kregen groepen van 115 en 52 vrouwen in de overgang een combinatie van ashwagandha, ashokarishta (een ayurvedisch vrouwenkruid) en paravala pishti (koraalcalcium). Na 12-16 weken gaf deze combinatie van kruiden een significante afname van milde tot gematigde (vasomotore en stressgerelateerde) overgangsklachten, gemeten met MRS (Menopause Rating Scale) en MENQOL (Menopause Specific Quality of Life). (6,7) De klachtenverlichting schrijven de onderzoekers toe aan de adaptogene, stressverlagende, antioxidatieve, ontstekingsremmende en pijnstillende eigenschappen van ashwagandha. (6)

Ashwagandha kan ook verlichting geven bij PMS-klachten door regulatie van het (psycho)neuro-endocriene systeem. (8,9)

Volgens de ayurvedische traditie helpt ashwagandha tegen PMS-klachten, dankzij de regulatie en het balanceren van de constituties (dosha’s) vata (zoals angst, slapeloosheid, maagpijn, opgeblazen buik, bekkenpijn, hoofdpijn, stemmingswisselingen, concentratieproblemen, vermoeidheid) en pitta (zoals boosheid, prikkelbaarheid en eetbuien). (8)

Ashwagandha en stress

De stressreactie van het lichaam is belangrijk bij acuut gevaar. Wanneer stress een chronisch karakter krijgt, kan dit schadelijk zijn. Ruim één miljoen Nederlanders hebben last van burn-outklachten veroorzaakt door stress. (10,11)

Chronische stress kan via verschillende biochemische mechanismen leiden tot diverse gezondheidsproblemen. Dit resulteert onder andere in aandoeningen aan het immuunsysteem, het spijsverteringsstelsel en het voortplantingsstelsel. (12)

In een gezond lichaam waarin de HPA-as optimaal functioneert heeft cortisol een immunosuppressieve werking. Bij een niet-optimale gezondheidstoestand (zoals bij het lijden aan een ziekte of aandoening, bij een disfunctionele HPA-as en/of bij cortisolresistentie) is aangetoond dat stress geen immunosuppressie teweegbrengt. Dan vindt er een ontregeling plaats in de normale werking van het immuunsysteem en de cytokineproductie. (12,13,14)

Ashwagandha bevordert de weerstand tegen lichamelijke en psychische stress (zowel acuut als chronisch). Het remt stressgerelateerde angst, depressie en slaapproblemen mede door beïnvloeding van de GABA-erge, serotonerge en adrenerge neurotransmissie. Het kruid is bij stress goed inzetbaar wegens de neuroprotectieve, ontstekingsremmende en immunomodulerende eigenschappen. (15,16)

Ashwagandha en darmgezondheid

Stress heeft een grote invloed op de functie van het maag-darmkanaal. Een verstoring van de HPA-as zorgt voor een abnormale werking van het maag-darmstelsel. De onderliggende mechanismen zijn zowel neuraal, endocrien, immunologisch als humoraal van aard.

Chronische stress wordt onder andere in verband gebracht met inflammatoire darmziekten (IBD), het prikkelbaar darmsyndroom (PDS) en andere maag-darm aandoeningen. Belangrijke effecten van stress op de fysiologie van de darm zijn onder andere: negatieve veranderingen in het maag-darm milieu (het ontstaan van dysbiose), veranderingen in de darmperistaltiek, een verhoogde sensitiviteit van het darmstelsel, een verhoogde darmdoorlaatbaarheid en een verminderd herstellend vermogen van het maag-darmslijmvlies.

Een dysbiose heeft als gevolg dat er bepaalde bacteriële componenten (eiwitachtige stoffen) geproduceerd worden die kunnen leiden tot inflammatie van het zenuwstelsel. Ook kunnen deze eiwitachtige componenten een kruisreactie veroorzaken met humane antigenen wat de werking van het immuunsysteem nadelig kan beïnvloeden. (17,18) Bacteriële enzymen produceren bepaalde afbraakproducten (zoals D-melkzuur en ammoniak) die toxische effecten hebben op het darmslijmvlies en zenuwstelsel. (19)

Darmbacteriën kunnen zelf hormonen en neurotransmitters produceren. Deze zijn gelijk aan de hormonen en neurotransmitters die door het endocriene- en zenuwstelsel gemaakt worden. Een verstoring van het maag-darm milieu kan de normale balans van hormonen en neurotransmitters in het lichaam nadelig beïnvloeden. Darmbacteriën kunnen daarnaast het zenuwstelsel van het maagdarmkanaal stimuleren om signalen via de nervus vagus naar de hersenen te sturen. Hierdoor zijn darmbacteriën van belang op het normaal functioneren van het slaap-waakritme en de werking van de HPA-as. Een verstoring van het maag-darm milieu kan in deze situatie van negatieve invloed zijn op genoemde mechanismen. (19)

Ashwagandha-extract (wortel, blad) laat in-vitro antimicrobiële activiteit zien tegen onder meer pathogene bacteriën zoals E.coli, Salmonella typhi, Staphylococcus aureus, Streptococcus mutans, Citrobacter freundii, Pseudomonas aeruginosa, Proteus mirabilis, Klebsiella pneumoniae en Candida albicans. (20, 21)

Dit verklaart waarom ashwagandha traditioneel in de ayurvedische geneeskunde bij diarree, dyspepsie en maagdarmaandoeningen wordt ingezet. (45) Extracten op waterbasis hebben vermoedelijk sterkere antimicrobiële effecten dan ethanol/methanolextracten. Ashwagandha heeft ook (in-vitro) antimicrobiële activiteit tegen de beruchte ziekenhuisbacterie MRSA (methicilline resistente Staphylococcus aureus), die onder meer endocarditis, osteomyelitis en longontsteking kan veroorzaken. (22)

Gebruik van ashwagandha

Withaferine A in ashwagandha heeft cytotoxische effecten; een hoge inname van deze withanolide is daarom ongewenst. De wortel van ashwagandha, die meestal wordt gebruikt, heeft een lager gehalte withaferine A dan de bladeren. Bij gebruik van ashwagandha-extract is het aan te raden te kiezen voor een extract met een zo laag mogelijk gehalte withaferine A.

Contra-indicaties

• Ashwagandha versterkt mogelijk de effectiviteit van radiotherapie en chemotherapie bij kanker, terwijl het bijwerkingen van deze behandelingen kan verminderen.
• De (systolische, diastolische) bloeddruk kan dalen bij gebruik van ashwagandha; mensen die bloeddrukverlagende medicijnen innemen, dienen hier rekening mee te houden.
• Ashwagandha kan de bloedglucosespiegel verlagen. Diabetici dienen met dit effect rekening te houden.
• Ashwagandha stimuleert de schildklier (vrije T4 en T3); mensen met hyperthyreoïdie die schildklierhormoon innemen dienen hier rekening mee te houden.

Maaike Soetermans, Natuurdietist en sportdietist

Bijwerkingen ashwagandha

Er is weinig onderzoek gedaan naar de veiligheid van ashwagandha, waardoor er nog niet veel bekend is over de bijwerkingen. Slaperigheid, diarree en buikpijn zijn bekende bijwerkingen. In de literatuur zijn wel enkele gevallen beschreven van leverschade na het gebruik van producten met ashwagandha.

Kruidenproducten bestaan vaak uit meerdere kruiden. Soms kan het voorkomen dat de kruiden verwisseld zijn of dat er kruiden inzitten die niet op het etiket staan. Soms kan het product verontreinigd zijn. Het is daarom niet uit te sluiten dat de leverschade in de meldingen door iets anders in het product veroorzaakt zijn.

Kruidenproducten worden door mensen over het algemeen als veilig gezien, maar ze kunnen ernstige bijwerkingen hebben. Hoewel leverschade bij producten met ashwagandha zeldzaam lijkt te zijn, is het belangrijk om bewust te zijn van dit risico.
Eerdere berichten waarschuwden al voor mogelijke leverschade door groene thee extracten, kurkuma (geelwortel) en zilverkaars.

Een lever DNA paspoort geeft de risico’s van o.a Ashwagandha aan.

Speekseltesten CYP enzymsysteem (P450)-Lever

Een bepaalde enzymgroep (P450) in het endoplasmatisch reticulum van o.a. lever-, nier-, long- en darmcellen, houdt zich vooral met deze klus bezig. Het cytochroom-P450 (CYP) enzymsysteem van de lever is betrokken bij het metabolisme en de eliminatie van bijna alle reguliere geneesmiddelen, maar ook van alternatieve geneesmiddelen (zoals vitaminesupplementen, kruiden, etc.). De capaciteit van het systeem verschilt van persoon tot persoon. Dit leidt ertoe, dat niet iedereen op een bepaalde dosis van een (genees)middel hetzelfde reageert.

We noemen een aantal bekende enzymen waar onderzoeksgegevens over bekend zijn. De CYP450 enzymen CYP1A2, CYP2C9, CYP2C19, CYP2D6 en het al genoemde CYP3A4 zijn de belangrijkste enzymen in het metabolisme van geneesmiddelen. Dit laatste enzym neemt ca. 40-50% van alle geneesmiddelen voor zijn rekening.
Het CYP enzym 2D6 is aan te vragen via de huisarts en is o.a. belangrijk om te testen wanneer u niet goed reageert op bepaalde medicatie. De andere enzymen (farmacogenetica DNA paspoort ) kunnen niet via de huisartsenlaboratoria getest. Deze testen verlopen via gespecialiseerde laboratoria (bijvoorbeeld via Erasmus, Radboud).

Bestel hier het Gamedi Leverpaspoort (DNA wangslijmvlies test)

Met het “Gamedi Leverpaspoort” is het mogelijk om preventief in kaart te brengen op welke medicijnen, kruiden, voedingssupplementen of voedingstoffen jij waarschijnlijk afwijkend reageert. In je persoonlijke Leverpaspoort zie je bovendien welke enzymen hierbij een rol spelen. Na de testuitslag wordt uw DNA vernietigt en niet bewaard.

Lees meer hierover in het artikel Farmacogenetica voor kruiden en supplementen.

Bronnen:
Ireland P.J., Hardy T., Burt A.D. et al. (2021). Drug-induced hepatocellular injury due to herbal supplement ashwagandha. J.R. Coll. Physicians Edinb. 51: 363-365. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/34882134/
Lareb bijwerkingencentrum (2023). Liver toxicity of products containing Ashwagandha. Bijwerkingencentrum Lareb, Den Bosch.
Lubarska M., Hałasiński P., Hryhorowicz S. et al. (2023). Liver dangers of herbal products: a case report of ashwagandha-induced liver injury. Int. J. Environ. Res. Public Health 20: 3921, 1-7. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/36900932/
Suryawanshi G., Abdallah M., Thomson M. et al. (2023). Ashwagandha-associated acute liver failure requiring liver transplantation. Am. J. Ther. 30: e80-e83. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/36321995/
Tóth M., Benedek A.E., Longerich T. et al. (2023). Ashwagandha-induced acute liver injury: A case report. Clin. Case Rep. 11: e7078, 1-3. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/3693764

Aanhoudende Stress en uitputting  (Burnout Kombitest)

Verkoopprijs € 219,00
Koop deze test hier
Ter bepaling van de actuele neuro-endocrinologische situatie. Laboratoriumanalyse van adrenaline, het cortisol dagprofiel, DHEA, dopamine, noradrenaline en serotonine.

Zowel lichamelijke als geestelijke stress kan een duurzame uitwerking hebben op het lichamelijk en geestelijk welbevinden van de mens. De afstemming van het centrale zenuwstelsel en de fijne coördinatie als antwoord op stress volgt na een samenspel van Cortisol met de eveneens stimulerende catecholaminen noradrenaline en adrenaline en in nauwe wisselwerking met het meer remmende serotonine.

Een burn-out is het gevolg van een aanhoudende buitensporige individuele belasting Deze toenemende vermoeidheid is geassocieerd met een stoornis van de neuronale en hormonale regulatie en het falen van de bijbehorende compensatiemechanismen.

Met deze laboratoriumtest kan de actuele neuro-endocriene situatie worden bepaald.

Indicaties:

– extreme moeheid in de ochtend
– algehele vermoeidheid
– prestatievermindering
– depressie
– slapeloosheid
– angsten
– lichamelijke en geestelijke stress

Aanhoudende Stress en uitputting Plus test (Burnout Plus Kombitest)

Verkoopprijs € 329,00
Koop deze test hier
Ter bepaling van de actuele neuro-endocrinologische situatie. Laboratoriumanalyse van adrenaline, het cortisol dagprofiel, DHEA, dopamine, noradrenaline, serotonine, testosteron, progesteron en oestradiol.

Zowel lichamelijke als geestelijke stress kan een duurzame uitwerking hebben op het lichamelijk en geestelijk welbevinden van de mens. De afstemming van het centrale zenuwstelsel en de fijne coördinatie als antwoord op stress volgt na een samenspel van Cortisol met de eveneens stimulerende catecholaminen noradrenaline en adrenaline en in nauwe wisselwerking met het meer remmende serotonine.

Een burnout is het gevolg van een aanhoudende buitensporige individuele belasting. Deze toenemende vermoeidheid is geassocieerd met een stoornis van de neuronale en hormonale regulatie en het falen van de bijbehorende compensatiemechanismen. Met deze laboratoriumtest kan de actuele neuro-endocriene situatie worden bepaald.

Indicaties:

– extreme moeheid in de ochtend
– algehele vermoeidheid
– prestatievermindering
– depressie
– slapeloosheid
– angsten
– lichamelijke en geestelijke stress