Wildplukken: wat is eetbaar in de natuur?

De laatste jaren komt ‘wildplukken’ steeds meer onder de aandacht. In de natuur zijn er talloze wilde planten te vinden die eetbaar zijn. Deze wilde planten zijn niet alleen heerlijk om te eten, maar bieden ook uiteenlopende gezondheidseffecten. In dit artikel stellen we 6 soorten wilde eetbare planten en kruiden aan je voor; hoe je ze kunt herkennen, verwerken om te eten of drinken en vertellen we meer over de gezondheidsvoordelen.

Brandnetel

Een van de meest bekende wilde eetbare planten is de brandnetel. Brandnetels zijn overal te vinden en worden vaak als vervelend en pijnlijk beschouwd vanwege de prikkende haren. Wat veel mensen niet weten is dat de jonge scheuten van de brandnetel erg smakelijk en gezond zijn.

Je kunt ze koken en verwerken in thee, soepen, stoofschotels en salades. De jonge blaadjes kunnen vers gebruikt worden om thee van te zetten, maar kunnen ook gedroogd worden om te bewaren. De zaden van de brandnetel zijn ook geschikt om te eten, deze kunnen vers worden gegeten. Licht geroosterd zijn ze een smakelijke en knapperige toevoeging aan bijvoorbeeld een salade.

Brandnetel is rijk aan vitamine A en C, calcium en ijzer en kan helpen bij het verlichten van allergieën, artritis en andere ontstekingsgerelateerde aandoeningen. (1,2)

Paardenbloem

Een andere eetbare plant die in veel Nederlandse parken en bossen voorkomt, is de paardenbloem. De paardenbloem wordt vaak gezien als een onkruid, maar is een zeer nuttige plant. De gele bloemen zijn niet alleen mooi om naar te kijken, maar de blaadjes van de paardenbloem kunnen ook gegeten worden.

De bladeren hebben een licht bittere smaak en kunnen gebruikt worden in salades, soepen en als thee. De wortels van de paardenbloem kunnen worden gedroogd en geroosterd om er een koffieachtige drank van te maken. 

De gele blaadjes van de paardenbloem bevatten veel vitamine A en C, calcium en ijzer. Paardenbloemblad kan helpen bij het verbeteren van de spijsvertering en het verlagen van de bloeddruk. (3,4)

Zevenblad

Zevenblad is een plant die voorkomt in Europa en vaak wordt gevonden in de tuin. Hoewel het de reputatie heeft hardnekkig te zijn en zich snel te verspreiden, heeft zevenblad ook enkele gezondheidsvoordelen. De blaadjes van zevenblad kun je verwerken in soepen, sauzen en salades. Zevenbladbladeren zijn rijk aan voedingsstoffen, waaronder vitamine A, vitamine C, vitamine K, calcium en magnesium. Het toevoegen van zevenblad aan je dieet kan helpen om deze essentiële voedingsstoffen binnen te krijgen.

Zevenblad bevat verschillende bioactieve stoffen, zoals flavonoïden en fenolzuren, die ontstekingsremmende eigenschappen kunnen hebben. Dit kan mogelijk bijdragen aan het verminderen van ontstekingen in het lichaam.

Het onkruid bevat antioxidanten die helpen bij het neutraliseren van schadelijke vrije radicalen in het lichaam. Antioxidanten spelen een belangrijke rol bij het beschermen van cellen tegen schade en het verminderen van oxidatieve stress. (5,6)

Kleefkruid

Kleefkruid is een plant die vaak voorkomt in Europa en Azië en groeit langs randen van paden, wegen, heggen en tuinen. Kleefkruid is een plant die gemakkelijk te herkennen is aan de kleine witte bloemetjes en natuurlijk de haakjes op de stengels en bladeren. Hierdoor hecht het zich gemakkelijk vast aan dieren en kleding van mensen. Kleefkruid heeft een hoog gehalte aan vitamine C en kan helpen bij het verbeteren van de spijsvertering.

De plant kan ook gebruikt worden als ontstekingsremmer en als ondersteuning bij de behandeling van huidaandoeningen. Ondanks de kleverige eigenschappen worden de jonge scheuten en bladeren van de plant traditioneel gebruikt als voedselbron. Ze kunnen rauw worden gegeten in salades of worden gekookt als groente.

Kleefkruid staat bekend om zijn diuretische eigenschappen, wat betekent dat het de urinestroom kan verhogen en kan helpen bij het verwijderen van overtollig vocht uit het lichaam. Bovendien wordt kleefkruid in de kruidengeneeskunde vaak gebruikt als een mild tonicum voor het lymfestelsel. (7)

Vogelmuur

Vogelmuur is een laagblijvende plant met kleine, ovale bladeren en witte bloemen. Het groeit vaak in gazons, moestuinen en bloembedden. De jonge blaadjes en stengels van vogelmuur zijn eetbaar en kunnen rauw worden toegevoegd aan salades, soepen of roerbakgerechten. Ze hebben een milde, frisse smaak vergelijkbaar met spinazie.

Vogelmuur staat bekend om zijn hoge gehalte aan voedingsstoffen, waaronder vitamine C, vitamine A, calcium, magnesium en kalium.

Traditioneel wordt vogelmuur in de kruidengeneeskunde gebruikt als een mild diureticum en als ondersteuning voor de spijsvertering. Het wordt soms ook gebruikt voor zijn verzachtende en ontstekingsremmende eigenschappen. (8)

Wilde eetbare kruiden

Onder wilde kruiden vallen onder andere daslook, tijm en salie. Deze kruiden zijn niet alleen heerlijk om te gebruiken in de keuken, maar kunnen ook de gezondheid verhogen. Zo kan daslook helpen bij het verbeteren van de bloedcirculatie en het verlagen van de bloeddruk. (9)

Tijm bevat verschillende bioactieve verbindingen, waaronder thymol, carvacrol en rozemarijnzuur, die antimicrobiële eigenschappen hebben. Deze stoffen kunnen helpen bij het bestrijden van bacteriële en schimmelinfecties. Het kruid bevat ook antioxidanten, zoals flavonoïden, die ontstekingsremmende eigenschappen hebben en kunnen bijdragen aan de bescherming tegen schade door vrije radicalen in het lichaam. (10)

Salie bevat verschillende bioactieve stoffen, waaronder rozemarijnzuur, caffeïnezuur en luteoline, die ontstekingsremmende eigenschappen hebben. Deze eigenschappen kunnen helpen bij het verminderen van ontstekingen in het lichaam en kunnen nuttig zijn bij aandoeningen zoals artritis, astma en inflammatoire darmziekten. (11)

Waar moet je op letten bij wildplukken?

Er zijn nog vele andere wilde eetbare planten te vinden in Nederlandse parken en bossen, zoals de vlierbes, braam, framboos en hazelnoot. Het is echter belangrijk om te weten welke planten veilig zijn om te eten en welke niet. Niet alle wilde planten zijn eetbaar en sommigen kunnen zelfs giftig zijn. Er zijn ook veel planten die op elkaar lijken, waardoor je je gemakkelijk kunt vergissen en je onbedoeld toch een oneetbare plant opeet of -drinkt. Om planten te identificeren kun je boeken gebruiken, maar tegenwoordig zijn er ook verschillende apps beschikbaar (gratis of tegen betaling) waarmee je kunt nagaan welke plant je voor je hebt. Enkele gratis apps zijn: PlantNet, PlantSnap, Plantifier en ObsIdentify. Betaalde apps zijn: Blossom en PictureThis.

De plek waar je gaat wildplukken is erg belangrijk. Vaak is er veel vervuiling uit de omgeving van bijvoorbeeld auto’s, dieren of een slechte kwaliteit van de bodem. Ga daarom naar een natuurgebied waar geen of zo min mogelijk auto’s zijn. Daarnaast is het belangrijk om je wild geplukte oogst altijd zeer goed te wassen, alvorens het te eten of drinken. En bij twijfel, toch liever laten staan.

Is wildplukken toegestaan?

Nee. Officieel is wildplukken in Nederland verboden en staan er fikse boetes op een overtreding. Staatsbosbeheer beschouwt het op grote schaal en/of commercieel plukken als diefstal en/of beschadiging van zijn terrein. In de praktijk wordt het vaak gedoogd, zolang je je bij wildplukken aan bepaalde regels houdt. Sommige mensen zien wildplukken als bedreiging voor de natuur, anderen vinden het kans om mensen bij de natuur te betrekken en daardoor het respect voor de natuur te verhogen. Voor beide kanten valt iets te zeggen.

Ondanks dit verbod wordt wildplukken vaak door de vingers gezien als je je op openbare plekken bevindt. Wandel je op particulier grondgebied, dan ben je verplicht toestemming te vragen om te plukken. In beschermde natuurgebieden en buiten de toegestane paden mag vanzelfsprekend niets geplukt worden. In je eigen tuin is ook toegestaan.

Wildplukken wordt over het algemeen gedoogd, zolang je een kleine hoeveelheid plukt voor eigen gebruik. Staatsbosbeheer geeft hierbij als richtlijn ongeveer 250 gram, een klein champignonbakje. Beschermde plantensoorten mag je niet plukken. Laat de plant staan als je twijfelt. Hetzelfde geldt voor soorten waarvan je niet zeker weet of ze eetbaar zijn. Pas daarbij extra op met paddenstoelen. Je zult niet de eerste zijn die na het eten van voedsel uit de natuur in het ziekenhuis belandt.

Wanneer je lokaal alle vruchten, zaden of planten plukt, dan kan lokaal een soort verdwijnen. Dat is niet de bedoeling. Zorg ervoor dat jij niet degene bent die voor het lokale verdwijnen van planten verantwoordelijk is. Pluk een klein deel en zeker niet meer dan je voor eigen gebruik nodig hebt. Dat is ook in je eigen voordeel: als je wat overlaat voor volgend jaar heb je er zelf ook weer plezier van. Met andere woorden: respecteer de natuur ter plekke.

Breek geen takken af om die laatste walnoot te bemachtigen. Loop niet door bijzondere begroeiing en vertrap geen zeldzame planten om die lekkere bramen daar aan de overkant te kunnen plukken. Verstoor ook de dieren ter plekke niet, zoals reeën, dassen of vogels. Graaf geen planten uit, vertrap de bodem niet. Laat geen enkel spoor van je bezoek achter. Kortom: gedraag je als gast.

Denk aan een ander, zowel dier als mens. Laat daarom altijd wat vruchten hangen, eikels liggen, paddenstoelen staan voor dieren die ze eten. Ook collega-plukkers doe je zo een plezier. Bovendien zijn er mensen die op een andere manier willen genieten van de natuur; zij willen zien, ruiken, en voelen. Zorg er kortom voor dat iedereen op zijn eigen manier kan blijven genieten van de natuur.

Conclusie

Steeds meer mensen worden zich bewust van al het heerlijke eetbare groen wat gratis te verkrijgen is in de natuur. Dit is een waardevolle ontwikkeling, gezien opkomende voedselschaarste in verschillende delen van de wereld. De prijs van eerlijk, gezond en onbespoten voedsel stijgt en wildplukken is een uitstekende manier om lekker, seizoensgebonden èn lokaal te eten zonder kosten.

Wat het wel van je vraagt is de investering in tijd; om te leren wat eetbaar is en natuurlijk het wildplukken zelf. Daarbij komt het respect voor de natuur en omgeving; houd altijd rekening met waar je plukt; is dit toegestaan? En denk om de hoeveelheid. Neem slechts kleine hoeveelheden mee; het is niet de bedoeling dat je een stuk bos of park kaalplukt.

Veel mensen ervaren wildplukken als een plezierige en ontspannende activiteit, wat ook leuk is om met anderen samen te doen. Hierbij ontstaat er meer verbinding met de lokale omgeving en natuur. En als beloning een zalige, zelf geplukte maaltijd of drankje!

Maaike Soetermans, Natuurdietist

Zie voor kooklessen met Maaike; Energieherstelplan-kooklessen

Wildpluk recepten

Edwin Florès biedt jaaropleidingen wildplukken en paddenstoelen plukken. Daarnaast geeft hij verschillende workshops. Zijn boek Het wildpluk kookboek is bij vele wildplukkers bekend. Op deze website vind je uiteenlopende recepten van zijn hand. Doe inspiratie op en probeer het uit!

Wil je meer lezen over wildplukken? Op deze websites vind je meer officiële informatie:
Staatsbosbeheer over wildplukken
KNNV (Vereniging voor Veldbiologie) over wildplukken
Rijksoverheid over wildplukken

Natuur Diëtisten Nederland:
Paardenbloem gezond onkruid.
Gezondheidseffecten van brandnetel.
Eetbare wilde planten. 

Knolselderijvelouté

Ingrediënten voor 2 personen:

150-200 gram knolselderij
50 gram jonge brandnetelbladeren
1 kleine aardappel
1 sjalotje
1 teen knoflook
1 theelepel extra vierge olijfolie
5 dl groentebouillon (zelf gemaakt of van bouillonpoeder uit de natuurwinkel)
2 takjes bladselderij
zwarte peper
eventueel volkoren(spelt)soepstengels

Was de brandnetelbladeren onder de kraan in een vergiet. Gebruik eventueel keukenhandschoenen om je handen te beschermen. Laat de bladeren uitlekken in een vergiet. Hak de brandnetelbladeren fijn.
Schil de knolselderij en aardappel en snijd in blokjes. Maak het sjalotje schoon en snijd in kleine stukjes. Hak de knoflook fijn. Verhit de olie in een soeppan. Fruit hierin het sjalotje licht aan. Voeg de overige groenten en de en brandnetels en bouillon toe en breng aan de kook. Draai het vuur zachter en laat in 15 minuten de groenten gaar worden. Pureer de soep met een staafmixer. Knip de bladselderij erboven fijn en breng de soep op smaak met peper. Verdeel de soep over 2 soepkommen en serveer eventueel met soepstengels.