Calprotectine: eenvoudige darmontstekingstest

Gea Holtman onderzocht [1] de diagnostische waarde van de ontlastingtest calprotectine onder 2 groepen kinderen van 4-18 jaar. Een ‘huisartsencohort’ van 114 kinderen en 90 kinderen met een doorverwijzing naar de kinderarts (het ‘verwezen cohort’).

De calprotectinetest in ontlasting meet of het ontstekingseiwit calprotectine (eiwitcomplex) in de ontlasting voorkomt. Holtman concludeert op basis van haar onderzoek dat de test betrouwbaar is, en snel en makkelijk in gebruik.

Een normale uitslag voor calprotectine (< 50 µg/g) in de ontlasting kan volgens haar IBD veilig uitsluiten, en zo belastend onderzoek voor het kind voorkomen. Bij een waarde van > 250 µg/g (en een negatieve PCR voor parasieten en darmpathogenen) dient het kind direct doorverwezen te worden naar de kinderarts.

De calprotectine kan overigens ook gebruikt worden bij volwassenen. Wat is calprotectine precies en wat toont het aan?

Calprotectinetest in de ontlasting

Calprotectine is een ontstekingsmarker voor de darmen. Calprotectine is een eiwitcomplex met antibacteriële eigenschappen. Calprotectine ontneemt de bacteriën de mogelijkheid om zich te ontwikkelen. Calprotectine wordt uitgescheiden bij ontstekingsreacties van neutrofiele granulocyten, macrofagen en keratincyten. Het is een test die kan differentiëren tussen een chronische ontsteking, intestinale ziekten en geïrriteerd colon syndroom (met ook risico op lekkende darm syndroom).

De test kan positief zijn bij de ziekte van Crohn, colitis ulcerosa en darmkanker. Calprotectine uitslagen komen overeen met alpha 1-antitrypsine metingen bij de ziekte van Crohn. Men ziet ook een verhoging bij darmbeschadiging door gebruik van NSAID pijnstillers (paracetamol, naproxen, diclofenac, etc). Ruim 75% van alle gezonde gebruikers hadden na 2 weken verhoogde calprotectinespiegels.

Gebruik van pijnstillers door mensen met darmklachten veroorzaakt vaker darmschade of een toename van de ziekte van Crohn of colitis ulerosa dan bij mensen zonder klachten. De test kan worden gebruikt om een patiënt over een langere periode te volgen. Dit is een zeer betrouwbare test om een verergering van de ontsteking aan te tonen [2-5].

De Calprotectinetest heeft ook een hoge sensitiviteit in het detecteren van colon-rectale carcinomen en poliepen. Calprotectine kan beïnvloed worden door parasieten en in het geval van een gluten-enteropathie.

Bij chronische, actieve, symptomatische ontstekingen vindt men een gemiddelde van 220, met extreem hoge waarden tot 2000 mg/kg ontlasting. Waarden boven de 200 mg kunnen duiden op de aanwezigheid van een coloncarcinoom; het is daarom van belang ook de M2K-tumormarker en occult bloed te laten bepalen.

Meer typen vezels in de voeding voorkomt ontstekingen

Ieder type voedingsvezel heeft specifieke eigenschappen en uiteenlopende gezondheidseffecten. Bijvoorbeeld: onoplosbare vezels versnellen de darmpassage en zorgen voor een betere stoelgang, terwijl oplosbare vezels de snelheid van maaglediging afremmen en bijdragen aan een betere glucose- en vetstofwisseling en een gevoel van verzadiging na het eten.

De aanbevolen hoeveelheid vezels voor volwassenen bedraagt 30-40 gram per dag. Voor kinderen van 1-3 jaar, 4-8 jaar en 9-13 jaar gelden aanbevelingen van respectievelijk 15, 20-25 en 25-30 gram vezels per dag [6-7]. Uit onderzoek is gebleken dat de vezelinname van 90% van de Nederlandse volwassenen en kinderen ontoereikend is. De optimale vezelinname kan een stuk hoger zijn dan de huidige aanbevelingen van de Gezondheidsraad; vroeger kreeg men vermoedelijk meer dan 70 gram vezels per dag binnen met de voeding [8].

Voedingsvezels kunnen worden ingedeeld in vier hoofdgroepen [9]:
– Goed oplosbare, sterk fermenteerbare vezels (waaronder resistent zetmeel, pectine, inuline, guargom)
– Redelijk goed oplosbare en fermenteerbare vezels (waaronder psyllium en bètaglucanen)
– Onoplosbare, langzaam fermenteerbare vezels (waaronder haverzemelen, lignine, specifieke vezels in groenten, fruit en noten)
– Onoplosbare, niet-fermenteerbare vezels (waaronder cellulose, methylcellulose)

Vezels tegen ontstekingen

Onderzoeken [10-11] geven aan dat specifieke vezels darmontsteking tegengaan. Wetenschappers zien bij ulceratieve colitis dat vezels het chronische ontstekingsproces in de dikke darm significant remmen en zorgen voor daling van ontstekingsmediatoren (stikstofmonoxide, leukotrieen-B4, TNF-α). Verhoging van de productie van de korte keten vetzuren butyraat [12] en propionaat door fermentatie van vezels speelt vermoedelijk een belangrijke rol. Ook beschermen bepaalde typen vezels (psyllium en bètaglucanen) tegen zweren in de twaalfvingerige darm, geïnduceerd door aspirine.

Als de vezelinname uit voeding ontoereikend is, kunnen vezels (waaronder psylliumvezel) aan het dieet worden toegevoegd. Psylliumvezels gaan darmontsteking tegen en hebben waarschijnlijk een gunstig effect bij de ziekte van Crohn en ulceratieve colitis, mede door het tegengaan van constipatie en diarree en verbetering van de productie van korte keten vetzuren.

Psyllium zorgt voor een betere conditie van het dikke darmepitheel, met verbetering van de slijmsecretie, afname van oedeem en minder infiltratie van ontstekingscellen. Ook is afname van maagdarmklachten te zien zoals buikpijn, diarree, aandrang, opgeblazen gevoel, constipatie, slijm bij de ontlasting, incomplete defecatie [13].

Psyllium kan uitstekend worden gecombineerd met een probioticum [14-15]. Bij patiënten met ulceratieve colitis leidde suppletie met psyllium (8 gram/ dag) en een probioticum (Bifidobacterium longum, 2 miljard cfu/dag) tot significante verbeteringen.

Vezels aanvullen bij verstopping en diarree

Een belangrijke toepassing van psylliumvezels is het tegengaan van o.a. chronische constipatie. Op basis van diverse wetenschappelijke studies [16-19] is de conclusie dat psyllium een gunstige invloed heeft op de ontlastingsamenstelling (toename volume, zachter en gladder van consistentie) en defecatiefrequentie, met daling van de totale darmpassagetijd.

Psyllium vermindert buikpijn en de noodzaak te persen bij defecatie. De NHG-standaard (Nederlands Huisartsen Genootschap) constipatie adviseert voldoende te drinken, vezelrijke voeding te eten en voldoende te bewegen. Als de vezelinname uit voeding ontoereikend is, kan psyllium worden gegeven.

Opmerkelijk is dat psyllium niet alleen bij constipatie werkt, maar ook bij (chronische) diarree. Door het sterke waterbindende vermogen van psyllium, het vertragen van de maaglediging en de spierontspannende werking helpt psyllium de darmen tot rust te komen [20].

Bij kinderen is een te lage vezelinname risicofactor voor recidiverende buikpijn. Recidiverende buikpijn kan geïsoleerd voorkomen of in combinatie met dyspepsie of een wisselend ontlastingspatroon (PDS)[21].

Bij 34% van de kinderen gaat buikpijn gepaard met chronische constipatie. Onderzoek laat zien dat kinderen (vanaf 6 jaar) met PDS ook baat hebben bij psylliumsuppletie; psyllium zorgt daarbij voor sterke afname van het aantal buikpijnepisoden [22].

Gevaar voor vezeltekorten bij FODMAP en coeliakie

Er zijn aanwijzingen dat een FODMAP-beperkt dieet (een dieet arm aan laagmoleculaire koolhydraten, zogeheten Fermenteerbare Oligo-, Di- en Mono-Sachariden, en Polyolen) helpt bij PDS [23]. FODMAP-koolhydraten kunnen om verschillende redenen slecht worden afgebroken en opgenomen in de dunne darm.

Ze trekken vocht aan en, aangekomen in de dikke darm, worden ze snel gefermenteerd, met klachten zoals buikpijn en een opgeblazen gevoel. Omdat een FODMAP-beperkt dieet onvoldoende vezels bevat, is psylliumsuppletie een optie om de vezels aan te vullen [23].

Ook bij het volgen van een glutenvrij dieet hebben mensen over het algemeen een lage inname van voedingsvezels. Psylliumvezels bevatten geen gluten en helpen de vezelinname op peil te houden. Daarbij is psyllium een goede glutenvervanger in recepten en kan het als bindmiddel worden gebruikt in onder meer glutenvrij brood (circa 4 gram per 500 gram meel). Ook kan psyllium worden toegevoegd aan glutenvrije pap en glutenvrije muesli [24,25, 26].

Psyllium kan worden gebruikt in doseringen variërend van 7 tot 30 gram per dag. Belangrijk is psylliumvezels met voldoende water (of een andere drank) in te nemen. Het advies is per gram psyllium (minimaal) 30 ml vloeistof te drinken.

Psylliumvezels kunnen door (langzame) fermentatie in de dikke darm milde maagdarmklachten veroorzaken zoals winderigheid, een opgeblazen gevoel en misselijkheid. Deze klachten kunnen meestal worden voorkomen door de dosis geleidelijk op te bouwen.

Bij het ontstaan van maagdarmklachten kan de dosis tijdelijk worden verlaagd. Gebruik psyllium niet vlak voor het slapen gaan. Verlaging van de maagmotiliteit kan de darmpassage vertragen en leiden tot verstopping. Psylliumsuppletie is geschikt voor kinderen vanaf 6 jaar.

Commentaar Natuur Diëtisten Nederland

Calprotectine is een ontstekingsmarker voor de darmen en goed bruikbaar in de praktijk. Om nog meer zicht te krijgen op uw darmmilieu zijn nog meer testmogelijkheden via ontlasting te doen.
Een ernstig verstoord darmmilieu kan tot uiteenlopende gezondheidsklachten leiden. Dit kan starten met chronische ‘vage’ klachten, algehele malaise, ontstekingen en vervolgens langzaam over gaan in heftige ‘onverklaarbare’ buikklachten en uiteindelijk in (darm)kanker.

Het aantal maagdarmaandoeningen, allergieën en andere immunologische verstoringen neemt steeds meer toe. Daarom is het voor een goede gezondheid van belang dat uw darmmilieu gezond is. Maar hoe kunt u weten of uw darmmilieu verstoord is? Naast calprotectine, PCR parasietenonderzoek (TFT) is het ook interessant te kijken naar o.a.: darmflora, α-1 Antitrypsine, lactoferrine, secretorisch IgA en bèta defensin 2.

α-1 Antitrypsine is een eiwit dat wordt geproduceerd in de lever- en darmcellen. Wanneer de waarde van α-1 Antitrypsine verhoogd is, duidt dit vaak op een lekkende darm, darmontstekingen en voedselallergieën. Deze test is zeer geschikt om in een heel vroeg stadium een ontsteking op te sporen. α-1 Antitrypsine is verhoogd bij een toename aan permeabiliteit van het darmepitheel (leaky gut). Maar ook bij darmontstekingen (ook bij Morbus Crohn) en voedingsallergieën (ook coeliakie of glutensensibiliteit).

Lactoferrine is een ontstekingsremmend eiwit. Het remt ziekmakende bacteriën en activeert andere enzymen om de resten van ziekmakende bacteriën op te ruimen. Lactoferrine geeft een positieve bijdrage aan het immuunsysteem door zijn antibacteriële, antiparasitaire en antivirale werking. Een verhoogde lactoferrine-waarde duidt op ontstekingen. Het meten van de lactoferrine in de ontlasting geeft een duidelijk beeld van de mate van afweerzwakte.

Het secretorisch IgA (sIgA) onderzoek geeft duidelijkheid over de functie van het darmgeassocieerde immuunsysteem. Een te lage sIgA wijst op infectiegevoeligheid van de slijmvliezen, neoplastische ziektes, atopieën, chronische darmaandoeningen zoals Morbus Crohn of Colitis Ulcerosa en auto-immuunziekten. De taken van sIgA zijn o.a. het neutraliseren van antigenen, toxinen en virussen. Maar ook het ondermijnen van translocatie (verplaatsen van de buiten- naar de binnenwereld) van micro-organismen. Het slgA dient te werken zonder ontstekingen te veroorzaken.

Het Bèta-defensin 2-onderzoek geeft inzicht in de activiteit van de niet-specifieke slijmvliesafweer. Bèta-defensin wordt endogeen aangemaakt en is een deel van het aangeboren immuunsysteem. Het zijn antimicrobiële peptiden (eiwitten) met een breed werkend spectrum. Het is een soort ‘eigen antibiotica’- productie van de darmen.

De kleinste hoeveelheden zijn al voldoende om bacteriën, schimmels en gisten, virussen (zoals Herpes) en protozoën (zoals Giardia lamblia) effectief te doden. Bèta-defensin is belangrijk om de intestinale mucosa-barrière te kunnen ondersteunen. Het is de ‘grote helpende rechterhand’ van de secretorisch IgA.

De Bèta-defensin 2-productie wordt door pro-inflammatoire cytokines en micro-organismen in stelling gebracht. Een verhoogde waarde aan Bèta-defensin wordt gezien bij: inflammatoire darmziektes, Leaky Gut Syndroom (LDS) en Morbus Crohn.

Onderzoek op secretorisch IgA en bèta Defensin 2 laat zien hoe het gesteld is met de kwaliteit van uw slijmvliezen (darmepitheel). Daarnaast krijgt u ook een indruk van hoeveel weerstand de slijmvliezen bieden tegen aanvallen van verschillende stoffen of ziekmakende bacteriën. Deze test biedt ook de mogelijkheid om de aangeboren weerstand te onderzoeken.

Gezondheidscheck Darm Plus

Verkoopprijs (incl. BTW): € 205,95
Koop deze test hier
Uitgebreide bepalingen van de microbiologische analyse van de aerobe en anaerobe hoofdkiemen (darmflora), schimmels en gisten (Candida albicans en Candida spp.) en ook de kwantitatieve bepaling van de gistingsresiduen. Bovendien worden bepaald: α-1-antitripsine, calprotectine, galzuren, pancreas-elastase, secretoir IgA, ontstekingsparameters met EPX, bèta-Defensie en lactoferine.

De Gezondheidscheck Darm Plus test bevat naast de bepaling van de florastatus:
– de beoordeling van het spijsverteringsvermogen
– de beoordeling van de spijsverteringscapaciteit
– de bepaling van de conditie en functie van het darmslijmvlies
– de beoordeling van het darmgeassocieerde immuunsysteem

De uitslag dient als basis voor een individuele therapie of darmsanering en moeten met een natuurarts of therapeut of natuurdietist worden besproken.

Indicaties:

– voor algemene preventie
– ter controle van het verloop bij gastro-intestinale aandoeningen
– bij stoornissen van het immuunsysteem (allergieën, gevoeligheid voor infecties etc.)
– ter controle na een antibioticakuur
– ter beoordeling van voedingsgewoonten
– ter verduidelijking van een dysbiose in de darm

Voedings- en laboratoriumtesten

Natuurdiëtisten kunnen als geen ander uw voedingsstatus inschatten en adviezen geven op het gebied van voeding in relatie tot ziekte en gezondheid. Dit doen ze aan de hand van laboratoriumtesten.

Met laboratoriumbepalingen is de natuurdiëtist in staat uw voedingsstatus te bepalen en de dieetadviezen op maat te maken en door laboratoriummonitoring te evalueren en zo nodig bij te stellen.

Wij werken samen met de Duitse fabrikant van laboratoriumtesten Medivere. Medivere levert laboratorium diagnostische diensten waarbij de conventionele geneeskunde als ook aanvullende (complementaire) medische diagnostica en therapieën optimaal worden gecombineerd.

Op onze pagina over voedings- en laboratoriumtesten kunt u alle Medivere testen bekijken en bestellen.