Ongepland zwanger na gebruik afslankmiddelen

In Engeland zijn na gebruik van afslankmiddelen, al 40 vrouwen ongepland zwanger geraakt. In Nederland is dat inmiddels ook al enkele keren voorgekomen. Vrouwen krijgen het advies extra anticonceptie zoals condooms te gebruiken.

Afslankmedicatie kan de werking van de anticonceptiepil verminderen en daardoor tot ongeplande zwangerschap leiden. Deze middelen, waaronder Ozempic, Wegovy en Mounjaro (GLP-1 agonisten = (glucagonachtige peptide-1), zijn oorspronkelijk ontwikkeld voor de behandeling van type-2-diabetes, maar worden nu ook gebruikt om af te vallen.

De medicijnen bevatten werkzame stoffen zoals semaglutide (in Ozempic en Wegovy) en tirzepatide (in Mounjaro). Die bootsen bepaalde hormonen na die de eetlust onderdrukken, de bloedsuikerspiegel reguleren en de snelheid waarmee voedsel in de maag wordt verteerd vertragen.

Vrouwen die Mounjaro gebruiken, wordt al geadviseerd minstens 4 weken na de start en na elke dosisverhoging extra anticonceptie (zoals condooms) te gebruiken. Dit advies geldt nog niet voor Ozempic en Wegovy.

Door afvallen kan je cyclus zich herstellen

Overgewicht kan de cyclus verstoren en dat verlaagt de kans op een zwangerschap. Onvruchtbaarheid komt vaker voor bij vrouwen met obesitas. Als je afvalt kan de cyclus zich herstellen, waardoor er weer een eisprong kan plaatsvinden en de kans op een zwangerschap hoger wordt.

Als je daar niet bij stilstaat, kun je onverwacht zwanger raken, ook als je de pil heel secuur gebruikt.
Dit kan mogelijk deels verklaard worden doordat GLP-1-medicatie de lediging van de maag vertraagt.

Bij diarree of braken extra anticonceptie gebruiken

Diarree en braken zijn bekende bijwerkingen van de genoemde middelen. Ze kunnen de werking van de pil beïnvloeden, omdat de werkzame stoffen van de pil, daardoor minder goed in het lichaam worden opgenomen.
In Engeland is daarom door de FSRH (The Faculty of Sexual & Reproductive Healthcare) een patiëntenbrochure ontwikkeld, waarin het advies wordt gegeven om bij diarree of braken extra anticonceptie te gebruiken.

Gebruik geen afslankmedicatie voor en tijdens de zwangerschap en bij borstvoeding

Geadviseerd wordt ook om voor en tijdens de zwangerschap en bij borstvoeding geen afslankmedicatie te gebruiken. Bij semaglutide adviseert de MHRA (Medicines & Healthcare products Regulatory Agency) minstens 2 maanden voordat je zwanger wilt worden te stoppen met het gebruik ervan.

Dit is omdat er onvoldoende veiligheidsgegevens beschikbaar zijn om te kunnen zeggen of het innemen van een GLP-1-medicijn schadelijk kan zijn voor de baby.

GLP-1 is een lichaamseigen hormoon

GLP-1 is een peptidehormoon, opgebouwd uit een keten van aminozuren (bouwstenen van eiwitten), dat in het lichaam fungeert als boodschapper. Peptidehormonen worden geproduceerd in de alvleesklier (zoals insuline), de hypothalamus (zoals oxytocine), de hypofyse (zoals ACTH of groeihormoon) en de darmen (zoals GLP-1). Ze hebben het vermogen om zo invloed uit te oefenen op de eetlust en verzadiging.

GLP-1 wordt in het lichaam geproduceerd door L-cellen, gespecialiseerde cellen die zich in het darmslijmvlies van de dunne en dikke darm bevinden. Zodra je eet, reageren L-cellen op de aanwezigheid van voedingsstoffen, met name op koolhydraten en vetten. Ze geven vervolgens GLP-1 af aan het bloed, maken dan onder andere GLP-1 aan en geven dit via de bloedbaan af aan andere organen, zoals de alvleesklier en de hersenen.

Het darmmicrobioom speelt hier ook een rol in. Bepaalde bacteriën kunnen namelijk stoffen maken zoals korte-keten vetzuren (bijvoorbeeld butyraat) die de L-cellen ook stimuleren om GLP-1 af te geven.

Bittere kruiden en vezelrijke planten ondersteunen deze gunstige bacteriën, en door het darmmicrobioom zo goed mogelijk te verzorgen, versterk je indirect ook de aanmaak van GLP-1, wat de bloedsuikerbalans en verzadiging ten goede komt. Bovendien helpt een gezond microbioom om ontstekingen te verminderen, waardoor insuline beter kan werken en de algehele energiebalans verbetert.

Eet je fermenteerbare vezels, dan maakt je lichaam uren na de maaltijd nog GLP-1 aan. Dat leidt ertoe dat je minder (snack)trek krijgt. Deze vezels komen onder andere voor in groenten, peulvruchten, fruit, en bepaalde granen zoals haver en gerst.

Jojo-effect

Zodra mensen stoppen met afslankmedicatie blijkt hun gewicht weer toe te nemen. Dat komt doordat obesitas zorgt voor een verstoring in het systeem dat de eetlust regelt, waarbij het lichaam de neiging heeft om terug te komen op het oude, hogere gewicht ( jojo-effect). Voor een blijvend lager gewicht, moeten mensen de middelen dus blijven nemen, terwijl er nog weinig bekend is over de bijwerkingen ervan op de lange termijn.

Een ongezonde leefstijl is de meest voorkomende oorzaak van obesitas, hoewel ook sociale, psychische, hormonale of medische oorzaken kunnen meespelen. De belangrijkste aanpak bij overgewicht is een leefstijlverandering.

Ozempic-gezicht

Met het afnemen van het lichaamsgewicht verdwijnt er ook onderhuids vet en kan een zogenoemd ‘Ozempic-gezicht’ ontstaan. Hoe sneller je afvalt, hoe groter de kans dat dit in je gezicht te zien zal zijn.
Ouderen hebben een grotere kans op een Ozempic-gezicht, omdat ze al vóór het beginnen met afvallen een lagere onderhuidse vetreserve hebben. Het is dus geen bijwerking van de medicatie zelf, maar komt door het snelle gewichtsverlies. Je kunt hierdoor tekenen van veroudering in je gezicht zien die uit het niets lijken te komen.

Enkele kenmerken daarvan zijn:

• Rimpels. Naarmate je huid collageen verliest, beginnen rimpels en fijne lijntjes te verschijnen.
• Ingevallen ogen. Hierdoor kunnen de vetkussentjes rond je ogen verminderen, waardoor het lijkt alsof je ogen dieper in je gezicht zitten.
• Dunne lippen. Omdat vet je gezicht volume geeft, kan afvallen invloed hebben op de volheid van je wangen en lippen.
• Verslapping van de huid in gezicht en hals. Hierdoor kunnen je jukbeenderen en/of kaaklijn meer opvallen.

Om een Ozempic-gezicht te voorkomen kan het helpen langzamer gewicht te verliezen, ongeveer een pond tot een kilo per week. Voldoende eiwitten eten helpt je spieren op te bouwen, terwijl je vet verliest. Voldoende drinken zorgt ervoor dat je huid elastisch blijft. Als je je gewichtsverlies vasthoudt, zullen de effecten op je gezicht waarschijnlijk blijvend zijn.

Overige mogelijke negatieve effecten

GLP-1-medicatie lijkt een aantal positieve effecten op de gezondheid te hebben, zoals een afname van het risico op het ontstaan van hart- en vaatziekten en diabetes type 2 en een verbetering van de functie van de lever.
Maar behalve de hierboven genoemde punten kunnen ook nog de volgende negatieve effecten door het gebruik van GLP-1-medicatie optreden:

Spiermassaverlies. Om spiermassaverlies te minimaliseren zal een behandelaar volgens de richtlijn werken en daarom een afslankmiddel altijd aanbieden in combinatie met een leefstijlprogramma met (kracht)training.

Oogaandoeningen. “Wie een oogaandoening heeft, kan meer zicht verliezen door GLP-1 agonisten”, zo blijkt volgens Dr. Gijs Goossens, hoogleraar cardiometabole fysiologie van obesitas aan de Universiteit Maastricht, uit sommige studies.

Droge mond door verminderde speekselproductie. Speeksel neutraliseert zuur, spoelt voedseldeeltjes weg en remineraliseert het tandglazuur, wat zorgt voor een natuurlijke bescherming tegen suikers in onze mond. Wanneer de mondomgeving uitdroogt door verminderde speekselproductie, kunnen bacteriën zich er goed ontwikkelen, wat meer kans geeft op tandbederf en tandvleesproblemen.

Smaakstoornissen. Ongeveer een op de vijf patiënten die Ozempic, Wegovy of Mounjaro neemt, geeft aan dat het eten zoeter of zouter smaakt dan voor het gebruik van het afslankmiddel. Soms krijgen gebruikers een bittere of metaalachtige smaak in hun mond. Er wordt ook een afname van de voorkeur voor calorierijke en vetrijke voedingsmiddelen gemeld.

Haaruitval. Als gevolg van verminderde inname van voedingstoffen kan tijdelijk mild haarverlies voorkomen.

Schade aan nieren of de alvleesklier. Dit is zeldzaam, maar kan in theorie ernstig zijn.

Risico op longontsteking tijdens operatie. Door GLP-1-medicatie vindt een vertraagde maaglediging plaats, waardoor het risico toeneemt dat de maaginhoud in je luchtwegen en longen terechtkomt, omdat narcose normale reflexen, zoals hoesten en slikken, onderdrukt. Dit kan een heftige longontsteking veroorzaken.
Meld het gebruik van GLP-1-medicatie dus altijd vóór een chirurgische ingreep!

Deskundige begeleiding gewenst

Belangrijk is dat mensen de genoemde afslankmedicatie niet op eigen houtje gebruiken, of die zomaar online kopen. Met de juiste begeleiding door een deskundige worden eventuele bijwerkingen goed in de gaten gehouden, en kan de behandeling zo nodig worden aangepast.

Marijke Verstege