Moet de consument zich zorgen maken over Ashwagandha?

Het RIVM raadt voedingssupplementen met daarin de kruiden Huperzia serrata, Tabernanthe iboga of Ashwagandha (Withania somnifera) af omdat ze schadelijk kunnen zijn voor de gezondheid. Ook als ze gebruikt worden volgens de voorschriften op de verpakking.

Het RIVM bracht de risico’s van deze kruiden in kaart en adviseert om producten met deze kruiden niet te gebruiken, vooral niet tijdens de zwangerschap (overigens wordt dit al jaren door de NPN afgeraden en geadviseerd aan firma’s die zuivere ashwagandha preparaten verkopen). Er worden onderzoeken genoemd, maar geen bronnen vermeld.
Zo wordt in het RIVM artikel ook vermeld dat in bepaalde culturen het kruid wordt gebruikt als middel om zwangerschap te beëindigen, maar wordt niet gemeld dat er andere culturen zijn waarbij het juist als ondersteuning tijdens zwangerschap wordt gebruikt. Het is daarom belangrijk om bij elk genoemd onderzoek in een artikel zorgvuldig te kijken waar het gebruikte kruid vandaan komt, hoe en bij welke ziekte/klachten een kruid is ingezet, om welke dosering het gaat, welke delen van de plant zijn gebruikt, hoe het kruid bereid is, welke kwaliteitseisen er zijn meegenomen, enzovoort.

Welke kwaliteit Ashwagandha?

KSM-66® is een goede merknaam van een ashwagandha-extract wat in goed opgezette studies wordt gebruikt. Aan de ontwikkeling van dit bijzondere extract is veertien jaar research voorafgegaan. Belangrijk bij ashwagandha is dat het hele spectrum aan werkzame stoffen uit de wortel geëxtraheerd wordt, en niet alleen de withanoliden. De werking van het preparaat berust immers op de synergie tussen de verschillende componenten. Voor KSM-66® wordt gebruikgemaakt van een speciaal ontwikkelde extractiemethode (zonder toxische of milieubelastende oplosmiddelen). Hieruit wordt een breed spectrum-extract verkregen waarin de natuurlijke eigenschappen van de oorspronkelijke plant behouden zijn gebleven.

Er wordt in de Ayurveda gebruik gemaakt van de wortel, het blad en de bes van Ashwagandha, maar in de Westerse kruidengeneeskunde wordt uitsluitend gebruikgemaakt van de wortel.
Er wordt uitsluitend gebruikgemaakt van de wortel omdat in ashwagandhablad het onwenselijke withaferine A kan voorkomen. Tot slot kiest een goede fabrikant er bewust voor om alleen ashwagandhaplanten te gebruiken die geteeld zijn volgens de biologische landbouwmethode. KSM-66® heeft niet alleen de beste kwaliteit, maar is ook het meest onderzochte en best onderbouwde ashwagandha-extract ter wereld.

Het RIVM verwijst, zonder bronvermelding, naar oude onderzoeken, (waarin Chinese en indiaanse ashwagandha zijn gebruikt en die waarschijnlijk vervuild was met zware metalen) waarin 5 keer een leverschade was vastgesteld! Dit t.o.v. de duizenden mensen die het gebruiken en bij wie er niks is gebeurd, die er alleen maar positieve ervaringen mee hebben.

Hoeveel meldingen bij het Lareb?

In totaal heeft Lareb 13 meldingen op Ashwagandhaproducten ontvangen. Het Lareb schrijft verder: kruidenproducten bestaan vaak uit meerdere kruiden. Soms kan het voorkomen dat de kruiden verwisseld zijn of dat er kruiden inzitten die niet op het etiket staan. Soms kan het product verontreinigd zijn. Het is daarom niet uit te sluiten dat de leverschade in de meldingen door iets anders in het product veroorzaakt zijn.

Kruidenproducten worden door mensen over het algemeen als veilig gezien, maar ze kunnen ernstige bijwerkingen hebben. Hoewel leverschade bij producten met Ashwagandha zeldzaam lijkt te zijn, is het belangrijk om bewust te zijn van dit risico.

Ashwagandha is een traditioneel Indiaas geneeskruid dat populair is vanwege zijn veronderstelde vermogen om vele kwalen te genezen. Onlangs heeft Denemarken ashwagandha verboden vanwege de potentiële negatieve effecten op hormonen en het vermogen ervan om abortus te veroorzaken. Moeten alle consumenten zich nu zorgen maken over ashwagandha?

De afgelopen jaren is er veel ophef geweest over ashwagandha. Dit kruid, met een geschatte jaarlijkse marktwaarde van 42 miljoen dollar, is verkrijgbaar in natuurvoedingswinkels en op Amazon, kan aan je smoothie worden toegevoegd en is trending op TikTok. Er zijn beweringen dat ashwagandha de controle over de bloedglucose kan verbeteren, het energieniveau en het testosteron kan verhogen en tegelijkertijd angst, stress, vermoeidheid, menopauzeklachten, gewrichtspijn en tumorgroei kan verminderen.

Er zijn geen gerandomiseerde, gecontroleerde, dubbelblinde onderzoeken die deze beweringen ondersteunen, maar het kruid wordt over het algemeen goed verdragen, met af en toe meldingen van slaperigheid en maagklachten. Waarom heeft Denemarken dan onlangs ashwagandha verboden en het RIVM recent er voor gewaarschuwd? Is dit traditionele kruid zo gevaarlijk dat er een verbod op nodig is? Of zijn Denemarken en het RIVM overdreven voorzichtig door een effectief natuurlijk middel te verbieden?

Wat is ashwagandha precies?

Ashwagandha, bekend onder de botanische naam Withania somnifera, is een houtachtige struik die deel is van de nachtschadefamilie en voorkomt in India, het Midden-Oosten en andere droge en warme streken. Ashwagandha is een van de belangrijkste planten in de Ayurvedische geneeskunde, een traditioneel Indiaas medisch systeem dat meer dan 3000 jaar geleden ontstond. De Ayurvedische geneeskunde maakt gebruik van een combinatie van kruidengeneesmiddelen, voeding en levensstijl om de kwalen van mensen ‘holistisch’ te behandelen. In veel westerse landen wordt ashwagandha tegenwoordig voornamelijk gebruikt door gezondheidsvoedselgoeroes als supplement ter ondersteuning van de algehele gezondheid herstel van stress en slaapproblemen en atletische prestaties.

De Food and Drug Administration in de VS classificeert het als een ‘botanisch voedingssupplement’, wat betekent dat de kwaliteit van ashwagandha-producten niet volgens dezelfde standaard wordt gecontroleerd als door de FDA goedgekeurde medicijnen of behandelingen. Niettemin heeft een gevarieerde hoeveelheid klinisch onderzoek de vele eigenschappen van ashwagandha onderzocht.

Een van de meest intrigerende hypothesen over ashwagandha is het vermogen ervan om mensen te helpen zich aan te passen aan stress. Daarom noemt de natuurgeneeskundige gemeenschap het een ‘adaptogeen’. Uit een recent artikel [1] blijkt dat de meeste klinische onderzoeken bij mensen aantonen dat suppletie met ashwagandha de symptomen van stress en angst vermindert.

Om welke indicaties en contra indicaties gaat het bij Ashwagandha?

Als we alleen naar de antistress-effecten van ashwagandha kijken, is het moeilijk te begrijpen waarom men dit supplement zou verbieden. Wanneer we echter enkele bijwerkingen van ashwagandha in ogenschouw nemen, is het gemakkelijker de beslissing van Denemarken en het RIVM te begrijpen. In handen van Influencer-marketing, marketing via sociale media, zijn er terechte zorgen.
Geadviseerd door deskundigen, complementaire zorgverleners (die bekend zijn met de indicatie en de contra indicaties) is Ashwaganda een veel te interessant kruid om in de ban te doen. In Nederland is er goede voorlichting over ashwaganda (inclusief referenties) .

Hierbij nog even kort de indicaties en contra indicaties op een rijtje:

Indicaties
Verbetering algehele conditie,
Herstel na ziekte,
Acute en chronische stress,
Stressgerelateerde klachten en aandoeningen: angst, rusteloosheid, depressie, leer- en geheugenproblemen, slapeloosheid, nerveuze uitputting, gewichtsafname, hypertensie, maagzweer, verminderde weerstand,
Chronisch vermoeidheidssyndroom,
Verhogen weerstand tegen maagdarminfecties en andere infectieziekten, waaronder COVID-19,
Verbeteren cognitie, mentale focus en geheugen,
Neurodegeneratieve aandoeningen,
Verlaagd libido,
PMS (premenstrueel syndroom),
Overgangsklachten,
Sport,
Spierzwakte,
Bloedsuikerproblemen,
Hart- en vaatziekten,
Stimuleren immuunsysteem,
Ondersteuning bij in- en doorslapen.

Contra-indicaties
Overgevoeligheid voor ashwagandha.
Overgevoeligheid voor nachtschade.
Hemachromatose (ijzerstapelingsziekte), omdat ashwagandha rijk aan ijzer is.
Zwangerschap en het geven van borstvoeding (vanwege het ontbreken van veiligheidsgegevens).
Orgaantransplantatie (ashwagandha activeert het immuunsysteem).
Hyperthyroïdie. Bij hypothyroïde alleen onder deskundige begeleiding gebruiken, omdat er mogelijk verband is tussen regelmatig gebruik van ashwagandha en thyrotoxicose.
Ernstige leverziekten.
Bij auto-immuunziekten is het immuunsysteem al overactief. Omdat Ashwagandha het immuunsysteem kan stimuleren, kan het immuunsysteem overactief reageren, en dat kan schadelijk zijn. Om auto-immuniteit door suppletie van het immuunsysteem te voorkomen, moet Ashwagandha worden vermeden door patiënten die lijden aan auto-immuunziekten. Het immunostimulerende effect van Ashwagandha kan de progressie van aandoeningen zoals multiple sclerose (MS), lupus (SLE systemische lupus erythematosus) en reumatoïde artritis (RA) verergeren. Daarom mogen preparaten die Ashwagandha-wortel bevatten niet gelijktijdig met immunosuppressiva worden gebruikt. De grondstof en het medicijn vertonen antagonistische effecten.

Interacties
Lees hier nog meer over interacties.
De (systolische, diastolische) bloeddruk kan dalen bij gebruik van ashwagandha; mensen die bloeddrukverlagende medicijnen innemen, dienen hier rekening mee te houden.
Ashwagandha beschermt tegen hepatotoxiciteit van het insecticide dimethoaat, een organofosforverbinding (dierstudie).
Bij loodintoxicatie beschermt ashwagandha onder meer hersenen, lever en nieren tegen oxidatieve stress.
Ashwagandha gaat accumulatie en toxiciteit van cadmium tegen (dierstudie).
Ashwagandha verlengt pijnstilling en onderdrukt hyperalgesie (een reboundeffect) door morfine (dierstudie) en versterkt mogelijk de werking van benzodiazepines, barbituraten en andere sedativa/antidepressiva.
Ontwenningsverschijnselen van alcohol zoals angst verminderen bij gebruik van ashwagandha (dierstudie).
Ashwagandha kan de bloedglucosespiegel verlagen. Diabetici dienen met dit effect rekening te houden.
Ashwagandha stimuleert de schildklier; mensen die schildklierhormoon innemen dienen hier rekening mee te houden.
Cognitieve dysfunctie en oxidatieve stress door blootstelling aan BPA (bisfenol A) worden tegengegaan door ashwagandha (dierstudie).
Bij gebruik van barbituraten kan Ashwagandha de werking versterken.

De geschiedenis van het gebruik ervan in de traditionele Indiase geneeskunde gaat bijna 3000 jaar terug. De wortel is gebruikt als afrodisiacum, verdovend middel, tonicum, diureticum, anthelminticum en stimulerend middel. Het komt van nature voor in India, maar wordt ook gekweekt in andere gebieden, zoals de landen rond de Middellandse Zee, de Himalaya, Afrika, de Canarische Eilanden, Kaap de Goede Hoop en Australië.

Waarom heeft Denemarken Ashwagandha verboden?

In april 2023 verbood Denemarken ashwagandha, omdat het onmogelijk was een veilige dosis te vinden gezien de huidige gegevens. Het verbod was gebaseerd op een bevinding uit 2020 door de Deense Technische Universiteit (DTU) dat ashwagandha een mogelijk schadelijk effect heeft op de schildklier en geslachtshormonen en dat het kruid abortussen kan veroorzaken. Bij nauwkeurig onderzoek van het rapport blijkt dat er geen nieuwe gegevens worden gepresenteerd, maar alleen een samenvatting van eerdere wetenschappelijke experimenten.

Hoewel deze bijwerkingen beangstigend zijn, presenteert het rapport geen duidelijk argument voor het effect van ashwagandha op hormonen en vruchtbaarheid. De door de auteurs genoemde gevallen zijn zeldzaam en er zijn veel onderzoeken opgenomen waarin geen bewijs voor schildklierproblemen werd gevonden.

Wat abortus betreft, presenteert het rapport geen klinisch bewijs dat ashwagandha een abortivum is. Er wordt verwezen naar het advies van de Wereldgezondheidsorganisatie dat mensen geen ashwagandha mogen innemen tijdens de zwangerschap of het geven van borstvoeding, omdat “er informatie is dat de wortel als abortivum is gebruikt.” De oorsprong van deze informatie is onduidelijk, maar is waarschijnlijk doorgegeven als onderdeel van het Ayurvedische medische systeem.

Aan de andere kant stellen sommige tijdschriftartikelen dat Ashwagandha veilig is om te gebruiken tijdens de zwangerschap en zelfs werd gebruikt om de gezondheid vóór en na de geboorte te verbeteren. Zonder duidelijk bewijs nam Denemarken de meest voorzichtige optie en verbood Ashwagandha helemaal.[2]

Moet de consument zich zorgen maken over ashwagandha?

Of consumenten het Deense verbod wel of niet moeten volgen, is onduidelijk. De zorgen die in het rapport van de DTU naar voren worden gebracht zijn aanzienlijk, maar worden niet ondersteund door significant klinisch bewijs. Het Europees Geneesmiddelenbureau en de FDA, twee van de grootste farmaceutische regelgevende instanties, moeten nog in de voetsporen van Denemarken treden door ashwagandha te beperken of te verbieden. Hoewel dit niet noodzakelijkerwijs betekent dat Denemarken ongelijk heeft over de mogelijke bijwerkingen van Ashwagandha, betekent het wel dat de klinische gegevens zo beperkt zijn dat grote farmaceutische overheidsinstanties er (nog) geen rekening mee houden.

Samenvatting voor gebruik van Ashwagandha

De afgelopen jaren is er een aanzienlijke toename geweest in het aantal berichten over de gezondheidsbevorderende voordelen van Ashwagandha. Het huidige onderzoek bestrijkt vele aspecten van de menselijke gezondheid, waaronder neuroprotectieve, kalmerende en adaptogene effecten en effecten op de slaap.

Er zijn ook meldingen van ontstekingsremmende, antimicrobiële, hartbeschermende en antidiabetische eigenschappen. Bovendien zijn er meldingen van reproductieve resultaten en tarcicide hormoonwerking. Dit groeiende aantal onderzoeken naar Ashwagandha benadrukt het potentieel ervan als een waardevolle natuurlijke remedie voor veel gezondheidsproblemen.

Een verhalende review [6] gaat dieper in op de meest recente Ashwaganda-bevindingen en biedt een uitgebreid overzicht van het huidige inzicht in de mogelijke toepassingen van ashwagandha en alle bekende veiligheidsproblemen en contra-indicaties.

Als u overweegt ashwagandha te gebruiken, overleg dan eerst met uw huisarts/apotheker of met (fyto)therapeuten/artsen/apotheker/natuurdiëtist genoemd op deze site .
Withaferine A in ashwagandha heeft cytotoxische effecten; een hoge inname van deze withanolide is daarom ongewenst. De wortel van ashwagandha, die meestal wordt gebruikt, heeft een lager gehalte withaferine A dan de bladeren. Bij gebruik van een zuiver ashwagandha-extract (bijvoorbeeld KSM-66® ) is het aan te raden te kiezen voor een extract met een zo laag mogelijk gehalte withaferine A onder begeleiding van deskundigen herboristen, fytotherapeuten).

Voorzichtigheid is ook geboden bij overgevoeligheid voor planten uit de nachtschadefamilie (Solanaceae), neem dan geen ashwagandha, want die valt onder deze nachtschadefamilie. We herhalen nogmaals: het gebruik van ashwagandha wordt afgeraden tijdens zwangerschap en bij het geven van borstvoeding!

Aan te raden is ook voorafgaand aan het gebruik van dit middel een DNA Farmaco-leverpaspoort te laten maken om te zien welke cypenzymafwijkingen u heeft. Dit voorkomt negatieve reacties van Ashwaganda en geeft inzicht in interacties tussen kruiden en reguliere medicatie.

Conclusie

Ashwagandha is een plantaardig materiaal dat al eeuwenlang wordt gebruikt in traditionele geneeswijzen, vooral in de Ayurvedische geneeskunde. Door de jaren heen is er onderzoek gedaan naar de verschillende effecten van Ashwagandha, en dit onderzoek heeft aangetoond dat het meerdere gunstige effecten heeft op verschillende lichaamssystemen. Het is echter belangrijk op te merken dat het onderzoek naar Ashwagandha nog gaande is en dat er meer onderzoeken nodig zijn om de potentiële therapeutische toepassingen ervan te bevestigen en om de optimale doses en gebruiksduur te bepalen.

Bovendien is het belangrijk om rekening te houden met de veiligheid van Ashwagandha, vooral bij gebruik in combinatie met andere medicijnen of supplementen. Daarom is doorlopend onderzoek, met name klinische onderzoeken, noodzakelijk om verder inzicht te verschaffen in de potentiële voordelen en risico’s van het gebruik van Ashwagandha als therapeutisch middel. Op basis van onderzoek dat tot nu toe is uitgevoerd, kan worden vastgesteld dat Ashwagandha-wortel een plantaardige grondstof is met multidirectionele effecten.

Vanwege de veelheid aan nieuwe rapporten is het echter noodzakelijk om de kennis over Ashwagandha voortdurend bij te werken, zowel met betrekking tot de mogelijkheid van gebruik ervan bij de behandeling van ziekten als vooral met betrekking tot het veilige gebruik ervan. Bovendien vereist de bepaling van de effecten van Ashwagandha voortdurend onderzoek, voornamelijk klinisch, om de werkzaamheid van Ashwagandha te bevestigen.

De bevindingen suggereren dat Ashwagandha therapeutisch potentieel heeft, vooral voor een reeks neurologische aandoeningen. Hoewel er veel bewijs is dat de potentiële therapeutische toepassingen van Ashwagandha ondersteunt, zijn de mechanismen waarmee het zijn effecten uitoefent nog niet volledig begrepen. Het is belangrijk de precieze werkingsmechanismen van Ashwagandha te bepalen om gerichtere en effectieve therapeutische strategieën te ontwikkelen.

Actieve verbindingen Ashwagandha

Ashwagandha wordt gekenmerkt door een rijke fytochemische samenstelling (fytobestandelen). Afhankelijk van de locatie van de grondstof vertoont deze een diverse samenstelling van chemische verbindingen. De actieve stoffen die een cruciale rol spelen in de farmacologische werking zijn witanoliden en alkaloïden. Witanoliden zijn verbindingen waarvan de essentiële structuur die van ergostan is, dat een zesledige lactonring heeft op de C-8- of C-9-positie.

De groep witanoliden omvat witanoferine A, witanoliden AY, witanon, witadomniferine A en witasomniferolen AC. Alkaloïden omvatten witanine, somniferine, somnine, tropine, somniferinine, pseudowitanine, pseudotropine, choline, kuskohigrine, isopeletierine en anaferine. Ook aanwezig in de grondstof zijn flavonoïden, waaronder 3-O-rutinoside, 6,8-dihydroxycemferol, quercetine en het glycosidische derivaat ervan, 3-O-rutinoside-7-O-glucoside.

Bovendien zijn witanolidglycosiden, die een structuur hebben die een glucosegroep op positie C-27 bevat, ook aanwezig in de grondstof. Deze groep verbindingen omvat sitoindoside IX en sitoindoside X. Ashwagandha bevat ook steroïde saponinen die een acylgroep bevatten: sitoindoside VII en VIII. In de grondstof zijn ook saponinen, coumarinen (scopoletine), sterolen, chlorogeenzuur, harsen, lipiden, koolhydraten en vetzuren geïdentificeerd.

Ashwagandha levensgevaarlijk kruid?

Ashwagandha staat op de positieve lijst van diverse EU-lidstaten en is veilig bevonden in aanbevolen doseringen. De positieve lijst verwijst naar een lijst van stoffen die als veilig worden beschouwd voor gebruik in voedingssupplementen of als ingrediënt in voedingsmiddelen binnen de Europese Unie. De goedkeuring op deze lijst geeft aan dat wetenschappelijk onderzoek en beoordelingen hebben aangetoond dat Ashwagandha geen significante gezondheidsrisico’s oplevert bij gebruik binnen vastgestelde grenzen.

Kruiden bevatten meerdere fytobestanddelen. Sommige bestanddelen kunnen remmend (inhibitie) werken en anderen juist weer activerend (inductie) werken op diverse cypenzymen van de lever. De gezondheidsbevorderende eigenschappen van Ashwaganda (maar ook van bijvoorbeeld een geneeskrachtig specerij als curcumine met zijn curcuminoïden) worden voor een belangrijk deel veroorzaakt door verhoging of verlaging van de genexpressie en de activiteit van o.a. regulatiemoleculen.

Farmacokinetische onderzoeken (in silico= Onderzoekstheoretische methode, met name met gebruikmaking van computermodellen, om de waarschijnlijke toxicologische of andere effecten van stoffen te voorspellen) toonde aan dat sommige van de bioactieve verbindingen een remmende affiniteit zouden kunnen hebben voor cytochroom P450-enzymen (CYP3A4, 2C8, 2C9, 2D6 en 1A2). In vitro- experimenten met menselijke levermicrosomen vertoonden echter andere uitkomsten.

Toekomstige in vitro onderzoeken met individuele fytobestanddelen, in vivo onderzoeken en klinische onderzoeken kunnen daarom nuttig zijn bij het beoordelen van de veiligheid van kruiden en specerijen in het algemeen. Dergelijke onderzoeken zijn nodig om het gebruik van kruidengeneesmiddelen alleen en/of in combinatie met conventionele geneesmiddelen te bevorderen.

Dit voorkomt ’te kort door de bocht uitspraken’ als ‘levensgevaarlijk kruid’. Want dat zou betekenen dat we bijvoorbeeld paracetamol die ook bij drogisten op de plank liggen en waarvan bekend is dat ze leverschade kunnen geven direct als levensgevaarlijk middel van de plank moeten halen.

Redacteur Marijke de Waal Malefijt en het hele redactieteam Natuur Diëtisten Nederland

Ook Memorial Sloan Kettering Cancer Center is positief over Ashwagandha:
Ashwagandha. Purported Benefits, Side Effects & More. Memorial Sloan Kettering Cancer Center.
The Truth about Ashwagandha and Cancer: Answers from an MSK Expert. Memorial Sloan Kettering Cancer Center.

Update 2024

Vaidya, V.G., Gothwad, A., Ganu, G., Girme, A., Modi, S.J., & Hingorani, L. (2024). Clinical safety and tolerability evaluation of Withania somnifera (L.) Dunal (Ashwagandha) root extract in healthy human volunteers. Journal of Ayurveda and integrative medicine, 15(1).