De heilzame effecten van lichttherapie

Lichttherapieën zijn de laatste jaren enorm in populariteit toegenomen vanwege de veelbelovende resultaten op het gebied van verschillende huidaandoeningen en pijnvermindering. Maar het wordt ook ingezet bij slaapproblemen en winterdepressie.

Bij lichttherapie wordt gebruik gemaakt van verschillende golflengtes om bepaalde aandoeningen te verlichten.
Binnen de dermatologie wordt lichttherapie gebruikt om verschillende, vaak chronische huidaandoeningen, zoals psoriasis, eczeem en sclerodermie te behandelen. Het wordt toegepast wanneer zalfbehandelingen en medicatie onvoldoende werken en kan zowel plaatselijk als op het gehele lichaam worden toegepast.

Welke soorten UV-lichttherapie zijn er ?

Licht kan worden opgevat als een golf.
UV (ultra violet)-licht wordt onderverdeeld in UVC (100-280 nm), UVB (280-320 nm) en UVA (320-400 nm).

UVA
Het werkingsmechanisme van UVA is grotendeels gebaseerd op de productie van reactieve zuurstofverbindingen (ROS) en wordt onderverdeeld in UVA-2 (320-340 nm) en UVA-1 (340-400 nm). Hoe langer de golflengte, hoe dieper de penetratie in de huid.

UVA-1 stralen dringen dieper in de huid door dan UV-B licht. Hierdoor kunnen met UVA-1 licht ziekteprocessen worden behandeld die zich in diepere huidlagen afspelen. Het kan zelfs een gunstig effect hebben op organen, spieren en gewrichten, bijvoorbeeld bij een ziekte als sclerodermie.

PUVA
Omdat de stralen van UV-A licht bij de meeste ziektebeelden weinig of geen effect hebben, worden er medicijnen (psoralenen) gebruikt die de huid gevoeliger maken voor dit licht. Vandaar dat de therapie PUVA wordt genoemd: psoraleen en UV-A licht. Psoralen is een lichtgevoelige stof die ook in de natuur voorkomt in de plant “Ammi majus”. PUVA wordt vaak toegepast bij psoriasis.

UVB-smalspectrum
Hierbij wordt gebruik gemaakt van UV-lampen die een golflengte van 311 nanometer (nm) uitzenden. UVB-smalspectrum therapie staat ook bekend als UVB TL-01 therapie en is de meest toegepaste lichttherapie in de dermatologie.

UVB-breedspectrum
Deze UV-stralen hebben een bereik in het gehele UVB-spectrum. Een laag gedoseerde vorm van breed spectrum-UVB wordt toegepast in thuissituaties, als onderhoudstherapie. Deze therapie werkt met een lage dosis UV-licht, waardoor de therapie langerdurend gebruikt kan worden om klachten weg te houden.

Hoe beïnvloedt lichttherapie de huid?

Lichttherapie heeft verschillende effecten op de huid:

• Het remmen van ontstekingsreacties in de huid, die vooral voorkomen bij ziekten zoals eczeem, psoriasis en lichen planus,
• Het herstellen en verdikken van de opperhuid, wat vooral belangrijk is bij atopisch eczeem en bij zonneallergie,
• Repigmenteren (bruinen) van de huid bij pigmentziektes zoals vitiligo.
• Lichttherapie is echter alleen symptoombestrijding en de oorzaak wordt er niet door weggenomen. Jeuk, roodheid en zwelling kunnen erdoor verminderen, en men kan weken tot jaren klachtenvrij zijn door lichttherapie, maar na het stoppen hiervan kan de aandoening gewoon weer terugkeren.

Heeft lichttherapie bijwerkingen?

Korte termijn bijwerkingen van lichttherapie zijn roodheid, zwelling, warmte en pijn, maar tijdelijke verergering van de huidaandoening, jeuk en droge huid kunnen ook plaatsvinden.
Patiënten die regelmatig lichttherapie moeten volgen lopen kans om eerder symptomen van huidveroudering te krijgen, zoals rimpels, droge huid, pigmentvlekken en verwijde bloedvaatjes. Daarnaast heeft men later een licht verhoogd risico om huidkanker te ontwikkelen.

Is het beter de zon te vermijden bij lichttherapie?

Over het algemeen wordt geadviseerd om buiten de lichtbehandelingen om geen andere vormen van zonblootstelling of lichttherapie te ondergaan, in ieder geval geen zonnebanken te nemen en blootstelling aan de zon zoveel mogelijk te vermijden. Je hebt anders meer kans om zonverbranding op te lopen en daarmee op het ontwikkelen van huidkanker.

Fotobiomodulatie

Het fotobiomodulatie- (PhotoBioModulation: PBM)proces, ook wel bekend als low-level laserlichttherapie, is een niet-invasieve vorm van therapie die gebruikmaakt van golflengten in het rode licht (RL, 620-700 nm) van het zichtbare licht (VL, 400-700 nm) en het nabij-infrarood (NIR, 700-1440 nm) spectrum.

Bij BPM worden fotonen van RL en NIR geabsorbeerd door endogene fotoreceptoren in de mitochondriën van cellen. Nadat het licht is geabsorbeerd, interageert het met cytochroom-c-oxidase in de mitochondriën van cellen om indirect ATP (energiedragende moleculen), ROS (reactieve zuurstofsoorten) en NO (stikstofoxide) te genereren via de elektronentransportketen. ATP, ROS en NO hebben een gunstige invloed op het hele proces van wondgenezing.

Rood licht

Lampen die gebruikt worden bij roodlichttherapie maken gebruik van rood en nabij-infrarood licht: een combinatie van lichtkleuren die van nature in zonlicht aanwezig zijn (maar geen schadelijke UV-stralen bevatten) en een therapeutisch en herstellend effect op onze cellen kunnen hebben.
Wanneer het rode licht de huid binnendringt, wordt het door de mitochondriën geabsorbeerd waardoor deze meer energie gaan produceren , wat cellen helpt zichzelf te herstellen. Roodlichttherapie gebruikt zeer lage warmteniveaus en veroorzaakt geen pijn of verbranding van de huid.

De verbeterde doorbloeding van de gebieden die met rood licht beschenen worden, kan ervoor zorgen dat wonden sneller genezen en pijnklachten verminderen. Over huidverbetering na roodlichttherapie verschijnen steeds meer wetenschappelijke artikelen die een positief effect laten zien. Littekens herstellen sneller en beter, de huid is minder rood en egaler en ook acne kan erdoor verminderen. Voor veel andere aandoeningen die je met rood licht zou kunnen genezen, is vooralsnog weinig wetenschappelijk bewijs.

Nabij infrarood licht

Infraroodlicht heeft drie golflengtes: veraf, middellang en nabij.
50% van het zonlicht bestaat uit nabij-infrarood licht. Dit onzichtbare deel van het zonnespectrum heeft een gunstig effect op onze gezondheid, maar daar moeten we dus wel voor naar buiten.

Nabij-infrarood licht (NIR), met een frequentie van 700 tot 2500 nm, is een natuurlijk, niet-UV-deel van zonlicht, net buiten het zichtbare rode licht en kan dus niet met het menselijke oog worden waargenomen. Golflengten rond de 800 tot 1000 nm worden in klinische settings vaak gebruikt vanwege de optimale balans tussen penetratiediepte en energieabsorptie, waarbij de straling enkele centimeters in het lichaam doordringt.
In de jaren 90 deed NASA onderzoek naar rood (630 nm) en nabij-infrarood licht (850 nm), en dat toonde een versnelde wondgenezing en weefselherstel aan.

Hoe werkt NIR-licht?

NIR-licht is gebaseerd op het idee dat levende biologische moleculen fotonen kunnen absorberen, waardoor signaalpaden worden geactiveerd die door licht worden aangestuurd.

Licht met een golflengte hoger dan 750 nm kan dieper in onze huid doordringen, tot ongeveer 10 millimeter, dan zichtbaar of ultraviolet licht. Daar helpt dit licht de mitochondriën te activeren. Dit zijn kleine energiecentrales die onze cellen van brandstof voorzien.

De verhoogde energie in deze cellen kan helpen bij ontstekingen, bepaalde huidproblemen, (winter)depressie en lichte slaapproblemen [1,2,3,4] en kan wellicht een toekomstige optie voor de behandeling van acute en chronische hersenpathologieën zijn, waaronder neurodegeneratieve aandoeningen[5].

De diepere penetratie wordt toegeschreven aan de interactie met water en andere weefselcomponenten, die minder energie absorberen dan rood licht. NIR-lichttherapie kan worden toegepast bij de behandeling van diepere musculoskeletale problemen en het ondersteunen van de neuronale gezondheid via transcraniële toepassingen.
NIR-licht heeft een robuust neuroprotectief effect op de verbetering en het functionele herstel van beschadigd netvlies door een toename van de mitochondriale functie, een verbetering van de bloedstroom naar beschadigde neuronen en een toename van celoverlevingsfactoren [6].

Biologische klok

Veel processen in ons lichaam volgen een dagelijks ritme van 24 uur, zoals bijvoorbeeld het slaap-waakritme. Het mechanisme wat verantwoordelijk is voor dit ritme wordt de biologische klok of circadiane klok genoemd. Omdat licht het sterkste signaal is voor de aansturing van je biologische klok, kan meer daglicht toevoegen, via een daglichtlamp, maar bij voorkeur door overdag meer buiten te zijn, een verstoorde biologische klok corrigeren.

Je biologische klok kan verstoord raken door een teveel of een tekort aan licht, waardoor hormonen en neurotransmitters niet meer op het juiste moment worden aangemaakt. Daardoor kan het gebeuren dat je lichaam overdag opeens het hormoon melatonine gaat produceren, zodat je je, ondanks voldoende nachtrust, toch moe voelt. Hier reageert ons lichaam op en daardoor raken andere lichaamsprocessen zoals de spijsvertering, het immuunsysteem, de gemoedstoestand, maar ook hormoonspiegels (daling van melatonine kan leiden tot overgangsklachten), uit balans.

Door een ontregelde biologische klok kan ook de productie van serotonine, een neurotransmitter die onder andere invloed heeft op je humeur, slaap en energiepeil, worden verlaagd, waardoor je je neerslachtig en lusteloos gaat voelen.

Blauw licht

Wit licht bevat alle kleuren van het lichtspectrum, dus ook een fractie blauw licht. Blauw licht (480 nm) wordt gezien als een grote stoorzender voor mensen die last hebben van slaapproblemen. Het is afkomstig van televisie, computers, laptops en mobiele telefoons. Daarom kun je beter geen tv kijken of mails checken op je telefoon voordat je gaat slapen. Blootstelling aan blauw licht in de avond zorgt er namelijk voor dat de aanmaak van melatonine (maakt je slaperig) wordt onderdrukt. Overdag maakt blauw licht je juist alerter.

Blauw licht heeft ook een groter effect op het blote oog dan andere soorten zichtbaar licht. Mogelijk loop je meer risico op schade aan je netvlies wanneer je wordt blootgesteld aan overmatige hoeveelheden blauw licht, doordat blauw licht via je hoornvlies en lens rechtstreeks in je netvlies terechtkomt. Er is meer onderzoek nodig om precies te bepalen hoeveel blauw licht veilig is voor uw ogen en de algehele gezondheid van uw ogen.

Als je te veel in contact komt met een lichtbron die blauw licht afgeeft, kun je last krijgen van hoofdpijn, droge ogen, wazig zien en lichtgevoeligheid. Kunstmatige lichtbronnen van blauw licht zijn onder andere TL-verlichting, smartphones en computerschermen. Maar ook LED-lampen. Doordat LED-lampen inmiddels de hoofdbron van onze verlichting zijn gaan uitmaken, worden we binnenhuis ook meer aan blauw licht blootgesteld.
In veel woon – en werkomgevingen wordt gebruik gemaakt van de beperkte spectra van witte LED-verlichting (400–650 nm) dat geen ultraviolet en infrarood licht bevat, die essentieel zijn voor een optimale gezondheid en welzijn.

Daglichtlamp

Een daglichtlamp geeft licht af dat vergelijkbaar is met daglicht, maar zonder uv-straling, omdat gebruik wordt gemaakt van LED, waardoor het niet schadelijk is voor de ogen of huid. Een daglichtlamp kan helpen bij slaapproblemen en winterdepressie door het slaap-waakritme te verschuiven.

Het blauwe licht in de daglichtlamp zorgt ervoor dat je ’s morgens makkelijker wakker wordt, maar als je ’s avonds langer wakker en alert wil blijven, kun je die lamp daar dus ook voor gebruiken. Het is niet nodig om naar het licht te kijken. Lichttherapie kan het best vóór de middag worden toegepast om negatieve effecten op de slaapcyclus te voorkomen.

Deze vorm van lichttherapie werkt door het stimuleren van gespecialiseerde lichtgevoelige melanopsine-bevattende ganglioncellen in het netvlies, waardoor glutamaat vrijkomt in de suprachiasmatische kern, de zetel van de biologische klok. Het is dus belangrijk dat het licht je ogen bereikt, omdat vandaaruit de biologische klok wordt aangestuurd.

De lichtsterkte van daglichtlampen is over het algemeen 10.000 lux (maat voor lichtsterkte). Ter vergelijking: op een mistige dag in het najaar komt de lichtmeter makkelijk op waarden van 2.500 lux en op zonnige zomerdagen ver boven de 100.000 lux. Een woonruimte van 25 m2 wordt gemiddeld verlicht door 3000 lux.

Overleg bij inname van medicatie, zoals pijnstillers, bloeddrukverlagers en antidepressiva en bij migraine of oogziekten met je behandelaar als je een daglichtlamp wilt gaan gebruiken.

Waarom hebben ouderen meer licht nodig?

Met het ouder worden verandert de werking van het oog. Het oog kan zich minder makkelijk scherp stellen, heeft meer moeite om zich aan te passen aan snel wisselende lichtintensiteiten en kan contrasten tussen licht en donker minder goed onderscheiden.

Ouderen hebben ongeveer driemaal meer licht nodig dan jongeren. Dit betekent een lichtsterkte van circa 1500 lux waar voor jongeren 500 lux volstaat. Voor meer inspannende oogtaken ligt de gewenste lichtsterkte nog hoger.

Marijke Verstege

Zie ook: zonder licht geen leven zonder duisternis geen rust.

Lichttherapie & Medicatie & Kruiden

Soms kan lichttherapie niet bij bepaalde aandoeningen/bepaalde medicatie.

Denk hierbij aan;
• Aandoeningen van het netvlies
• Gebruik van fotosensitieve medicatie
• Antidepressiva
• Depressie bij een bipolaire stoornis (lichttherapie kan, doch onder een aantal voorwaarden). Een consult bij of telefonisch overleg met een oogarts wordt overwogen als er sprake is van risicofactoren voor het ontwikkelen van aandoeningen van de ogen bij blootstelling aan het licht van de behandeling.

Het betreft aandoeningen en het gebruik van bepaalde medicatie die het netvlies gevoeliger kunnen maken voor intensief licht;

A) Oog- en huidaandoeningen
• Retinitis pigmentosa – Porfyrie
• Chronische actinische dermatitis
• Urticaria door zon Aandoeningen die effect kunnen hebben op het netvlies
• Diabetes mellitus – Reumatoïde artritis
• Systemische lupus erythematosus

B) Fotosensitieve medicatie
• Fenothiazinen, bijvoorbeeld promethazine, chloorpromazine, zuclopentixol en flupentixol
• Melatonine
• Sint-janskruid (hypericum)
• Chloroquine
• 8-methoxypsoraleen
• amiodaron

Veel verschillende soorten medicijnen kunnen fotosensibiliteit veroorzaken, waaronder:

1. Antibiotica: zoals doxycycline en ciprofloxacine
2. Diuretica (plasmiddelen): bepaalde thiaziden, zoals hydrochloorthiazide
3. Pijnstillers en ontstekingsremmers: bepaalde NSAID’s, zoals naproxen
4. Acne-medicatie: orale isotretinoïne en crèmes met retinoïden of benzoylperoxide
5. Sommige medicatie voor hart- en vaatziekten: zoals amiodaron

Nederlands Oogheelkundig Gezelschap: de volgende omstandigheden worden niet meer als risicofactor bij lichttherapie beschouwd:
• netvliesloslating
• maculadegeneratie,
• positieve familieanamnese voor maculadegeneratie,
• glaucoom of
• behandeling met lithium.

Mogelijke bijwerkingen
De meeste mensen ondervinden nauwelijks nadelige bijverschijnselen van lichttherapie. De meest voorkomende bijwerkingen zijn lichte misselijkheid, hoofdpijn, vermoeide ogen of een wat opgejaagd gevoel