Biodynamische landbouw: betere gezondheid?

De kwaliteit van de bodem bepaalt de levenskracht van ons voedsel en daarmee onze fysieke en mentale gezondheid. De biodynamische landbouw gaat ervan uit dat alles wat leeft deel is van een groter, samenhangend geheel. Ze gaat verder dan biologische landbouw en leidt tot minder stikstofuitstoot, meer biodiversiteit, schoner water, een gezondere bodem, en meer dierenwelzijn.

De biodynamische landbouw is een vorm van biologische landbouw. Een holistische kijk op het leven en de krachten die het leven opbouwen vormen er het uitgangspunt van. Het fundament hiervoor werd gelegd in een landbouwcursus uit 1924 van de antroposoof Rudolf Steiner en bestaat dit jaar dus 100 jaar. Het ontstond als een reactie op bezorgdheid over de uitvinding van kunstmest.

Hoe werkt de biodynamische landbouw?

Chemische bestrijdingsmiddelen, kunstmest en genetische manipulatie verstoren de natuurlijke samenhang en worden dus niet gebruikt in de biodynamische landbouw.
Biodynamische boeren werken in verbinding met het ritme van de natuur en richten zich op de samenhang tussen bodem, plant, dier, mens, natuur, landschap en kosmos. Hun landbouwbedrijf functioneert als een levend organisme met een eigen bedrijfsindividualiteit, waarbij alle onderdelen van de boerderij op elkaar worden afgestemd.

Bij ziekten van een plant of dier zoekt de boer de oplossing dan ook door te kijken naar de totale bedrijfsgezondheid. Daarbij beweegt hij zoveel mogelijk mee met het ritme en de kracht van de natuur in plaats van deze te overheersen. Hierdoor ontstaan balans, veerkracht en herstellend vermogen .

Verschil biologisch en biodynamisch

Biodynamisch werkende boeren zijn ook altijd op een biologische manier bezig, maar door de aanvullende Demeter normen op de EU-wetgeving voor biologische landbouw zetten zij verdere stappen. Zo mag een Demeter koe niet onthoornd worden, en een bio-koe wel. Bij Demeter kippen hoort altijd een haan, bij bio-kippen hoeft dat niet. Bij Demeterteelt moet alle mest minimaal biologisch zijn, terwijl bij bio 35% daarvan nog reguliere mag zijn.
Meer lezen over nog meer verschillen zie hier: https://bdvereniging.nl/wp-content/uploads/240112-verschil-bio-en-Demeter.pdf .

De waarde(n) van Demeter

Biodynamische voedingsproducten zijn in de winkel te herkennen aan het Demeter-keurmerk, een kwaliteitskeurmerk voor producten die afkomstig zijn uit de gecontroleerde biodynamische landbouw. De uitgangspunten van Demeter zijn:

• Het systeem aanpassen aan de behoefte van het dier, in plaats van andersom.
• Kleinschaligheid, zodat er meer tijd en aandacht is voor het dier, waardoor dingen ook sneller worden opgemerkt.
• Tot het laatste moment respectvol met de dieren omgegaan. Zo is het rechtop vangen in plaats van ondersteboven aan de poten veel minder stressvol voor kippen. Ook is bij biodynamische boeren een slachthuis op maximaal 60 minuten afstand het uitgangspunt. Transport is altijd stressvol voor dieren, dus hoe korter, hoe beter.
• Minimaal 10% van het grondgebied moet op een natuurlijke manier beheerd worden .
• Een vruchtwisseling (hetzelfde gewas komt pas na een cyclus van jaren weer terug op hetzelfde land) van 1 keer per 8 jaar of langer. Met een vruchtwisseling van 1 keer per 3 jaar, zoals vaak in gangbare landbouw, blijven ziekteverwekkers de kop op steken en gaat de weerbaarheid van de bodem omlaag.
• Dierlijke mest en compost worden als waardevolle bodemverbeteraars gebruikt.
• Stimulering van het bodemleven, want een levende, gezonde, vitale bodem is belangrijk voor de landbouw, omdat gewassen daardoor beter voedingsstoffen opnemen en minder ziektes en plagen hebben.

Grotere biodiversiteit

Traditionele landbouwmethoden zoals het gebruik van grote machines, pesticiden en kunstmest en monocultuur, maar ook stikstofemissies en verdroging kunnen de biodiversiteit op het land, in het water en in de bodem flink aantasten. Inmiddels neemt de biodiversiteit snel af, wat onder meer zichtbaar is bij de insecten- en vogelpopulaties.

Er zijn ook zorgen over het bodemleven: minder organische stof in de bodem heeft immers negatieve gevolgen voor plantgezondheid, de bodemvruchtbaarheid en biodiversiteit.
Een gezonde bodem kan veel meer (regen)water opnemen en vasthouden. Dat is, met het oog op de klimaatverandering, geen onbelangrijke factor. De bodem is ook weerbaarder wanneer er droge perioden zijn.

Door de biodiversiteit te vergroten, wordt het ecosysteem waarin boeren voedsel produceren, meer solide. De biodynamische, maar ook de ook biologische landbouw, levert gemiddeld 30% meer planten- en dierensoorten op dan gangbare landbouw.

Wat zijn biodynamische preparaten?

Biodynamische boeren werken in verbinding met het ritme van de natuur en verzorgen de levensprocessen in hun samenhang. Niet alleen de zichtbare, materiële kant van een plant of een dier, maar ook de onzichtbare, geestelijke krachten die het levende organisme opbouwen zijn van belang. De biodynamische preparaten spelen hierbij een belangrijke rol en het gebruik ervan is karakteristiek voor de biodynamische landbouw.

Biodynamische preparaten worden gemaakt door veel voorkomende medicinale planten, koemest en gemalen bergkristal in een dierlijke omhulling te verpakken en gedurende een deel van het jaar in de bodem te bewaren, waar ze de krachten die in de aarde leven en de kosmische constellaties in zich opnemen. Preparaten hebben een harmoniserende werking die alle levensprocessen in de wijde omgeving van het landbouwbedrijf ondersteunt en ze zorgen ervoor dat planten beter om kunnen gaan met wisselende omstandigheden. Dat draagt bij aan een vruchtbare bodem, aan gezonde planten en dieren, en aan een optimale voedingskwaliteit.

Welke preparaten zijn er?

De door Rudolf Steiner beschreven klassieke biodynamische preparaten omvatten twee spuitpreparaten en zes compostpreparaten.
De spuitpreparaten worden over de gewassen of over de akker gespoten. Deze beide preparaten vormen samen een eenheid, waarbij het koemestpreparaat de verbinding van de gewas met de aarde versterkt en het kiezelpreparaat de verbinding met de vormende, kosmische krachten.

De compostpreparaten worden aan de composthoop of de mest toegevoegd. Soms gebruikt men vegetarische preparaten, die gemaakt worden van dezelfde planten als de klassieke preparaten, maar zonder dierlijke omhulling.

Spuitpreparaten

Koemestpreparaat verlevendigt de bodem en stimuleert bodemleven, ontkiemen van zaad en
groeikracht van het gewas.
Kiezelpreparaat versterkt de weerstand tegen ziekten en plagen en bevordert smaak, kwaliteit
en rijping. Het wordt gebruikt tijdens de plantengroei ‘als datgene zich vormt wat men wil oogsten’. Het kan ook over het gewas worden gespoten, wanneer het langere tijd donker weer is.

Compostpreparaten

Duizendbladpreparaat: werkt gunstig op haar omgeving
Kamillepreparaat: hiermee kweek je gezondere planten
Brandnetelpreparaat: zorgt ervoor dat de mest de aarde positief ondersteunt, zodat die ten gunste van de planten kan werken
Eikenschorspreparaat: schenkt de krachten om schadelijke plantenziekten te voorkomen
Paardenbloempreparaat: geeft de bodem het vermogen precies zoveel kiezelzuur uit de kosmos aan te trekken als voor de planten nodig is, waardoor ze vervolgens zelf aantrekken wat nodig is
Valeriaanpreparaat: zorgt voor een juiste fosforbalans

Overige preparaten

Equisetumpreparaat is voor als men roest en dergelijke plantenziekten willen bestrijden.
Er worden cursussen gegeven over de achtergronden van de preparaten en het maken ervan.

Is de werking van de preparaten aangetoond?

Er zijn diverse onderzoeken uitgevoerd waarin de positieve werking van de preparaten is vastgesteld, zoals betere bodemvruchtbaarheid, betere doorworteling, betere weerstand van het gewas tegen ziekten en plagen, en een betere productkwaliteit. Andere onderzoeken laten echter tegenstrijdige resultaten zien of geen werking.

Dat spuitpreparaten een harmoniserende of regulerende werking hebben op de gewasontwikkeling, is echter wel de conclusie van onderzoek van het Louis Bolk Instituut in 1995: ’70 jaar praktijk en onderzoekservaring met de biologisch-dynamische spuitpreparaten’. https://louisbolk.nl/sites/default/files/publication/pdf/biologisch-dynamische-spuitpreparaten-ontwikkeling.pdf

Zo wordt in situaties dat de groei te weelderig is, deze afgeremd. Als de groeiomstandigheden te karig zijn, zoals in het vroege voorjaar, wordt de groei juist gestimuleerd

Vitaliteit van voedsel

Voedsel dat natuurlijk geteeld, gegroeid en gerijpt is, heeft meer energie en kracht dan ‘regulier’ voedsel. Hoe meer producten bewerkt worden, des te meer levenskracht er verloren gaat.
Zo bevat bijvoorbeeld gekookte en ingeblikte spinazie minder levenskracht dan verse spinazie. Dit geldt ook voor producten die op een onnatuurlijke wijze geteeld zijn, zoals aardbeien geteeld in de winter in een kas. In tegenstelling hiermee staan de veel levenskracht bezittende aardbeien die in de zomer in de volle grond zijn geteeld.

Wat betreft de bereiding van voedsel wordt gebruik van de magnetron afgeraden omdat de straling daarvan de levenskrachten vernietigt, zie ook dit artikel: magnetron fatale uitstraling.

Door de manier waarop biodynamische producten worden geteeld, dus zonder kunstmest of gifstoffen en met aandacht voor de natuur, worden ze veel krachtiger. Je ziet dat alleen al als je biodynamische producten bewaart, die hebben zoveel levenskracht dat ze nog een tijdje blijven doorgroeien na te zijn geoogst. Ze houden hun smaak nog lang en ze verleppen niet snel.

Ze blijven echter ook niet onnatuurlijk lang goed, zoals sterk bewerkt voedsel, dat vrijwel nooit bederft. De vitaliteit van biodynamische producten heeft natuurlijk ook gevolgen voor je lichaam, want ze bevatten meer voedingsstoffen voor je lichaam.

Kun je de levenskracht van voedsel meten?

Hieronder volgen drie niet-wetenschappelijke, maar wel zeer interessante methodes die ieder een ander facet van de vitaliteit van een product zichtbaar maken.
Zo kan dat via kristallisaties. Hierbij wordt sap van het product dat je wilt onderzoeken gemengd met koperchloride en ingedampt.

Uit vele proeven blijkt dat biodynamische producten – in vergelijking met biologische en reguliere producten – de meest uitgesproken vormen laten ontstaan en die bij veroudering het best vasthouden. De ordenende kracht, die alleen in levende wezens bestaat, is in biodynamische producten dus het sterkst aanwezig.

De levenskrachten van een product kunnen ook zichtbaar worden gemaakt via chroma’s en stijgbeelden. Deze worden gemaakt door groente, of iets anders wat je wilt onderzoeken, te vermalen en met hulpstoffen in een filter te laten trekken.

De resultaten tonen intrigerende verschillen tussen bijvoorbeeld moedermelk en melkpoeder die gebruikt wordt ter bereiding van babyvoeding en broccoli die bereid is via inductie of keramisch. Op www.stijgbeeld.nl vind je er afbeeldingen van en informatie over hoe je die stijgbeelden zelf kunt gaan maken.
Afbeelding 1: Moedermelk
Afbeelding 2: Bio melkpoeder
Afbeelding 3: Niet bio melkpoeder

Zorgt een gezonde landbouwgrond ook voor gezonde darmen?

Er loopt inmiddels een onderzoek [1] door het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC), verschillende faculteiten van de Universiteit Leiden en een vijftigtal boeren, dat zich onder andere bezighoudt met de vraag ‘Kan de manier waarop boeren hun land bewerken bijdragen aan het voorkomen van niet-overdraagbare ziekten zoals chronische darmontsteking en diabetes type 2?’.

De onderzoekers verwachten dat het eten van gewassen uit een bodem met een rijk microbioom (of met veel verschillende micro-organismen) een positief effect heeft op onze gezondheid. Door te experimenteren met verschillende manieren van grondbewerking, hopen ze beter inzicht te krijgen in het effect van het microbioom van de grond op de groenten die daarin groeien, en uiteindelijk op onze darmgezondheid.
De uitkomst van dit langlopende onderzoek wordt over een jaar of vijf verwacht.

Marijke Verstege