Het endocannabinoïde systeem ondersteunen

Ontregeling van het endocannabinoïde systeem (ECS) wordt in verband gebracht met gastro-intestinale, neuropsychiatrische en metabole aandoeningen. Het endocannabinoïde systeem (ECS) wordt gevormd door zowel cannabinoïde receptoren als endocannabinoïden die intensief met elkaar samenwerken.

Dit veelzijdige systeem reguleert verschillende fysiologische processen, waaronder eetlust, slaap, pijn, stemming en immuunrespons. Het ECS is niet alleen actief in het centraal zenuwstelsel, maar ook in de darmen.

Cannabinoïde CB1- en CB2-receptoren

De twee belangrijkste receptoren die het endocannabinoïde systeem vormen, zijn de cannabinoïde CB1- en CB2-receptoren.

CB1-receptoren zijn metabotrope receptoren die het meest tot expressie komen in de hersenen en volop worden aangetroffen bij de mens. CB1-receptoren komen vooral voor in de hippocampus, basale ganglia, cortex en cerebellum, en minder in de amygdala, hypothalamus, nucleus accumbens, thalamus, periapedunculaire grijs en het ruggenmerg, evenals in andere hersengebieden, voornamelijk in de telencephalon en diencephalon.

CB1-receptoren komen ook voor in verschillende perifere organen. Zo zijn ze aanwezig in adipocyten, lever, longen, gladde spieren, maagdarmkanaal, pancreas-ß-cellen, vasculair endotheel, voortplantingsorganen, immuunsysteem, sensoriële perifere zenuwen en de sympathische zenuwen.

De verdeling van CB2-receptoren is heel anders en voornamelijk beperkt tot de periferie in de cellen van het immuunsysteem, zoals macrofagen, neutrofielen, monocyten, B-lymfocyten, T-lymfocyten en microgliacellen. Onlangs is CB2-receptorexpressie ook aangetoond in huidzenuwvezels en keratinocyten, botcellen zoals osteoblasten, osteocyten en osteoclasten, lever- en somatostatine-uitscheidende cellen in de pancreas.

De aanwezigheid van CB2-receptoren is ook aangetoond in het centraal zenuwstelsel (CZS), in astrocyten, microgliacellen en hersenstamneuronen. Recente bewijzen suggereren dat de CB2-receptor emotioneel gedrag medieert, zoals schizofrenie, angst, depressie, geheugen en nociceptie, wat de aanwezigheid van neuronale CB2-receptoren of de betrokkenheid van gliacellen bij emotioneel gedrag ondersteunt.

Endocannabinoïden

De meest voorkomende endocannabinoïde in de hersenen is 2-AG (2-arachidonoylglycerol). Nog twee endogene verbindingen met cannabinomimethische werking, maar zonder affiniteit voor de cannabinoïde receptoren, zijn oleylethanolamide (OEA) en palmythoilethanolamine (PEA).

De locatie en distributie van CB1- en CB2-receptoren in het immuunsysteem, de beenmergcellen en witte bloedcellen, komen perfect overeen met de immunomodulerende effecten van Cannabis. Afhankelijk van de specifieke cannabinoïde, dosis en pathofysiologie, heeft het endocannabinoïde systeem immunosuppressieve of immunostimulerende effecten, vaak omschreven als “immunomodulerend”.

De aanwezigheid van CB1- en CB2-receptoren in de organen die betrokken zijn bij de opname van voedingsstoffen en de energiebalans, zoals de lever, het maagdarmkanaal, de alvleesklier, de milt, de skeletspieren en de adipocyten, verklaart de therapeutische werking van cannabinoïden in de regulering van de energie- en voedingsbalans.

Voedsel (voornamelijk eieren, pinda’s, soja, vlees, vis en orgaanvlees zoals lever, hart en nier) bevat kleine hoeveelheden palmitoylethanolamide. In bepaalde chronische situaties wordt het eigen gevormde palmitoylethanolamide in de cel versneld afgebroken door intracellulaire enzymen (enzym FAAH). Bij bepaalde ziekten zijn de enzymen te actief. Het ontstekingsremmende en pijnstillende palmitoylethanolamide is daardoor in een te lage concentratie aanwezig in de cel.

Datzelfde geldt met name bij chronische aandoeningen. In dit soort situaties tracht de cel extra palmitoylethanolamide te synthetiseren, maar dit is niet altijd voldoende. In die pathologische situaties met te weinig productie en/of te veel afbraak is het zinvol extra palmitoylethanolamide toe te dienen als voedingssupplement.

Het endogene cannabinoïde (endocannabinoïde) systeem reguleert talrijke circadiane processen, waaronder voedselinname, perifeer metabolisme en lichaamstemperatuur via de suprachiasmatische kern en is betrokken bij de slaap/waakcyclus.

Het endocannabinoïdesysteem bestaat uit lipidenmediatoren die inwerken op specifieke receptoren, waaronder het zenuwstelsel. Het kan ook de temperatuurregulatie, de vetopslag, de stemmings- en gedragsregulatie, de zintuiglijke waarneming, de motorische activiteit, de modulatie van het zenuwstelsel en de endocriene en gastro-intestinale (GI) functie beïnvloeden.

Endocannabinoïdesignalering volgt een circadiaans ritme, zodat slaapgebrek kan leiden tot verstoring van deze cyclus. Het ontwikkelen van behandelstrategieën die zich richten op het endocannabinoïdesysteem zou een potentiële manier kunnen zijn om slaapstoornissen onder controle te houden.

Recycling binnen het lichaam

Het metabolisme van palmitoylethanolamide in elke cel is in principe simpel. De cel kan palmitoylethanolamide maken uit vetachtige stofjes die in het celmembraan al aanwezig zijn (via de precursor NPPE). De afbraak is ook simpel, elke cel waarin palmitoylethanolamide gemaakt kan worden heeft beschikking over het enzym FAAH. Dit enzym kan palmitoylethanolamide weer afbreken tot de bouwstenen ervan die dan weer in het membraan opgenomen worden.

Een mooi voorbeeld van recycling binnen het lichaam

Uit de studies naar palmitoylethanolamidesuppletie zijn geen negatieve bijwerkingen naar voren gekomen, zelfs niet bij ouderen en kinderen. Toch wordt er aanbevolen om bij nier- en leverinsufficiëntie voorzichtig te starten met eenmaal daags 400 mg en de dosis langzaam (binnen een week) te verhogen tot de normale dosering van 1200 mg/dag. Voor zover bekend zijn er geen negatieve interacties tussen palmitoylethanolamide en reguliere geneesmiddelen. Palmitoylethanolamide kan daardoor makkelijk toegevoegd worden aan welk ander behandelschema dan ook.

Bij welke indicaties is suppletie van palmythoilethanolamine (PEA) een optie?

• Chronische pijnen. Denk aan: Fibromyalgie, rugpijn, buikpijn, nekpijnen/whiplashklachten, artrose, artritis.
• Neuropatische pijnen. Denk aan: hernia, carpaaltunnelsyndroom en andere zenuwbeklemmingen, neuralgische pijnen.
• Chronische ontstekingen. Denk aan: chronische darmontstekingen (ziekte van Crohn, colitis ulcerose),metabool syndroom atherosclerose, kinkhoest, vaginitis, vulvodynia, vestibulitis, sommige slaapproblemen (mestcel, histamine).
• Acute ontstekingen waaronder griep, verkoudheid.
• Glaucoom, gordelroos, artritis temporalis, cysten, endometriosepijn.
• Blaaspijnsyndroom (interstitiële cystitis).

Bescherming van het zenuwstelsel

Palmitoylethanolamide passeert gemakkelijk de bloedhersenbarrière en beschermt het zenuwweefsel tegen oxidatieve stress, zuurstoftekort en neuro-inflammatie. Vooral in de hersenen (die een hoge energiebehoefte hebben) worden veel vrije radicalen gevormd en kan deze stof een belangrijke beschermende rol spelen.

Er zijn aanwijzingen dat palmitoylethanolamide het zenuwweefsel kan beschermen tegen ischemie-reperfusieschade (bij een beroerte) en acute beschadigingen van het centrale zenuwstelsel. Palmitoylethanolamide beschermt zowel het zenuwweefsel als de bloedvaten bij hersenweefselschade.

Palmitoylethanolamide (PEA) werkt pijnstillend maar lijkt ook jeuk tegen te gaan. Door de ontstekingsremmende werking kan palmitoylethanolamide bij bijvoorbeeld atopisch eczeem en psoriasis ondersteunend werken. Ook bij diverse chronische aandoeningen waarbij mestcellen een pathologische rol spelen, van bestralingsproctitis tot en met irritable bowel syndrome.

Palmitoylethanolamide (PEA) is ook inzetbaar bij mondbrand/tongbrand (burning mouth syndrome): deze aandoening is waarschijnlijk het gevolg van een dunne vezelneuropathie. Bij Kounis angina pectoris, een specifieke vorm van angina pectoris die wordt gekenmerkt door veel en overmatig actieve mestcellen in het hart, is palmitoylethanolamide een optie omdat het de mestcelactivatie remt.